G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

140-rasm. Har-xil o’simlik changlarining shakllari. 
263

---

Mikrosporangiyda mikrosporani changga aylanishi vaqtida, tashkil 
topgan changlar yadrosi mitoz yо‘li bilan ikkiga bо‘linadi. Chang 
tarkibidagi sitoplazma ham kichik va katta hujayralarga ajraladi, bu 
hujayralar yupqa parda bilan bir-biridan ajralib turadi (141-rasm, 6).
Ularning kichkinasi generativ va kattasi esa vegetativ yoki sporogen 
hujayra deb ataladi. Generativ hujayraning yadrosi kelgusida ikkiga 
bо‘linib, ikkita sperma hujayralariga aylanadi va urug‘chini 
urug‘lantirishda ishtirok etadi. Sifonogen (vegetativ) hujayradan 
chang naychasi о‘sib chiqadi, lekin uning yadrosi urug‘lantirishda 
ishtirok etmaydi. Demak, bu hujayralarning ikkalasi ham yopiqurug‘li 
о‘simliklarning gametofiti hisoblanadi. Yopiq urug‘li о‘simliklarning 
141-rasm. Mikrospora, chang va uning o‘sishi: 
A – mikrospora; B – chang donachalari; V – chang naychasining hosil bo‘lishi;
G – chang naychasining bir qismi. 
1 – sekzin; 2 – nekzin; 3 – vegetativ hujayra; 4 – generativ hujayra;
5 – ikkita sperma. 
A 
B 
V 
G 
264

---

erkak gametofiti (generativ hujayrasi) ochiqurug‘li о‘simliklardan, 
ochiqurug‘li о‘simliklar esa paporotniksimonlarning gametofitidan 
kelib chiqqan deb qaraladi. Shunday qilib, yopiqurug‘li 
о‘simliklarning generativ hujayrasini paporotniksimonlarning 
spermatogen hujayralari bilan gomolog deb hisoblash mumkin. Yopiq 
urug‘li о‘simliklarning gullarida changchilarni himoya qiladigan ba’zi 
moslamalari bо‘ladi. Masalan, changchini suvdan, namdan himoya 
qilish uchun gulsapsarlarda ular tumshuqchaning parraklari tagida 
yashirinadi. Yomg‘ir yoqqanda gulqо‘rg‘on barglari bir-biriga birikib 
va ba’zan yumilib changchini namdan saqlab qoladi (qoqi о‘t, 
sachratqi, zafar, chо‘l zubturumi va boshqalarda).