G. Q. Salijanova boyitishning yordamchi

2
SO
4
+ CaO + H
2
O = CaSO
4
+ 2H
2
O
so‘ndirilgan ohak bilan neytrallash
H
2
SO
4
+ CaCO
3
+ H
2
O = CaCO
4
+ CO
2
+ 2H
2
O
magnezit bilan neytrallash
H
2
SO
4
+ MgSO
3
= MgSO
4
+ CO
2
+ H
2
O
Texnik-iqtisodiy hisoblarga asosan yuqoridagi usullarning eng 
arzoni so‘ndirilgan ohak Ca(ON)
2
bilan neytrallash hisoblanadi.
Oqova suvlarni metall kationlaridan tozalash ularni suvda 
erimaydigan birikmasini, ya’ni gidroksid va karbonat holatiga 
o‘tkazilib cho‘ktiriladi, masalan, ohak va suv tarkibidagi qo‘rg‘oshin 
kationlari quyidagicha tozalanadi:
Pb
2+
+ 2ON
–
= ↓Rb(ON)
2
2 Pb
2+
+ 2ON
–
+ SO
3
2– 
= ↓Rb
2
(ON)
2
SO
3
2 Pb + SO
3
2–
= ↓Rb
2
SO
3
Bu usulda eng arzon va samaradorligi yuqorisi so‘ndirilgan 
ohakda, marmar va ohaktoshda amalga oshadi. Rangli va qimmat-
baho metallar rudalarini boyitishda hamda qayta ishlashda niho-
yatda zaharli bo‘lgan sianidli eritmalar qo‘llaniladi. Sianli birikma-
lar inson hayotiga o‘zining salbiy ta’siri jihatidan birinchi o‘rinda 
turadi, shu sababli oqova suvlarni sianidli birikmalardan tozalash 
asosiy omillardan bo‘lib, uning bir necha usullari ishlab chiqilgan. 
Ya’ni sianidlarni ferro va ferrosianidlar kabi zararsiz birikmalar-
ga o‘tkazish, suvda erimaydigan birikma va kompleks birikmalar 
shular jumlasiga kiradi.
Odatda, fabrikalarda sianidlarni oksidlovchi sifatida xlorli ohak 
suvi CaOCl, kalsiy gipoxlorid (CaOCl)
2
, natriy gipoxlorid, suyuq 

---

76
xlor va boshqalar qo‘llaniladi. Ularning ta’sirini quyidagi umumiy 
kimyoviy reaksiyalar bilan ifodalash mumkin:
2CNO
–
+ 3OCl
–
+ 3H
+
= 2CO
2
+ 3Cl
–
+ N
2
+ H
2
O
keyingi yillarda keng qo‘llanilayotgan usullardan biri zarar-
siz ferrosianid hosil etish usulidir, bunda asosiy reagent sifatida 
FeSO
4
7H
2
O qo‘llanilib, u quyidagicha amalga oshadi:
2CN
–
+ Fe
2+
→ Fe (CN)
2
6CN
–
+ Fe
2+
→ [Fe(CN)
6
]
4–
[Cu(CN)
3
]
2–
+ Fe
2+
→ CuCN + Fe(CN)
2
Shuningdek, oqova suvlarni ksantogenatdan tozalashda xlor 
gazidan yoki ozondan foydalaniladi.
2ROCS
2
Na + 16Cl
2
+ 20H
2
O → 2ROH + 3Na
2
SO
4
+ 
+ 3Н
2
SО
4
+ 32HCl + 2CO
2
Хulosa qilib aytganda, oqova suvlarni zararli moddalardan to
-
zalashning bir qator usullari mavjud bo‘lib, ulardan qanday foydala-
nish esa boyitish fabrika ma’muriyati va muhandis-texnik xodimlar 
tomonidan tanlangan texnologiyaga bog‘liqdir.