G. Q. Salijanova boyitishning yordamchi

suvdagi zararli qo‘shimchalar konsentratsiyasiga 
ruxsat etilgan me’yorlar
Moddalar
Oqova suvdagi miqdori 
quyidagi ko‘rsatkichdan 
oshmasligi shart, mg/
l
Moddalar
Oqova suvdagi miqdori 
quyidagi ko‘rsatkichdan 
oshmasligi shart, mg/
l
kislota
Sianidlar
Ftoridlar
Neft
kerosin, benzin
Fenol, krezol
ksantogenatlar
Volfram
Temir
kadmiy
0,25
0,1
1,5
0,5
0,1
0,001
0,001
0,1
0,5
0,01
kobalt
Mis
Molibden
Nikel
Simob
Qo‘rg‘oshin
Stronsiy
Surma
Titan
Rux
1,0
0,1
0,5
0,1
0,005
0,1
2,5
0,05
0,1
1,0

---

74
Atrof-muhitning oqova suvlardan zararlanish darajasini kamay-
tirish usullaridan biri, bu boyitish texnologiyasida qo‘llanilayotgan 
suvlarning aylanma harakatini ta’minlashdir, ya’ni fabrikadan chiqa-
yotgan oqova suvlarni texnologik jarayonga qaytarishdan iborat.
Qaytarma oqova suvlar toza suvlardan farq qilib, ular texnologik 
jarayon ko‘rsatkichlariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Jumladan: 
mis-molibdenli rudalarni boyitish fabrikasidan chiqayotgan suvlar 
tarkibi dispers zarrachalar va kerosindan tozalashda ishqordan foy-
dalaniladi, natijada oqova suvlarda kalsiyning miqdori ortib ketishi 
flotatsiya jarayonini buzadi.
Oqova suvlarning zararli darajasini kamaytirishning yana bir 
usuli, bu jarayonda qo‘llanilayotgan reagentlarni tejashdan iborat-
dir, samarali usullardan yana biri, bu oqova suvlarning chiqishini 
kamay tirish, avariya holatlarining oldini olish va h.k.
Boyitish fabrikalarida oqova suvlarni tozalash bo‘yicha alohida 
bo‘limlar faoliyat ko‘rsatadi, ularda oqova suvlarni tozalashning 
bir qator usullari ishlab chiqilgan bo‘lib, ularga quyidagilar misol 
bo‘ladi.
Oqova suvlarni tindirish jarayoni 4 soatdan 10 soatgacha davom 
etib, dispers zarrachalar cho‘ktiriladi. Buning uchun turli organik 
va noorganik koagulantlardan foydalaniladi, ularning vazifasi may-
da dispers zarrachalarni to‘plashdan iborat bo‘lib, natijada jipslash-
gan zarrachalarning cho‘kish tezligi oshadi va jarayon tez kechadi. 
Bunday koagulantlarga ohakli suv Sa(ON)
2
, temir sulfati FeSO
4
7N
2
O; temir xloridi va poliakrilamidlar misol bo‘ladi.
Oqova suvlarni kislotadan tozalashda neytrallash usuli qo‘lla-
niladi, tozalash ohak, so‘ndirilgan ohak, dolomit, magnezit, soda va 
bosh qa reagentlar yordamida amalga oshiriladi.
Sulfat kislotali eritmalar quyidagi reaksiyalar orqali neytrallana-
di: o‘yuvchi natriy yordamida neytrallash
N
2
SO
4
+ 2NaOH = Na
2
SO
4
+ 2 H
2
O

---

75
ohak bilan neytrallash
H