G. Q. Salijanova boyitishning yordamchi

Chang va havo aralashmasidagi mahsulotning portlash xavfliligidagi 
changlarning konsentratsiyasiga qo‘yiladigan me’yor
Chang hosil qiluvchi
materiallar
Materialdagi erkin 
kremniy oksidining 
miqdori, (SiO
2
) %
Havodagi chang miqdorining 
konsentratsiyasiga 
qo‘yiladigan me’yor, %
Tog‘ jinsi
>70
1
Shuning o‘zi
10–70
2
Silikatlar
>10
4
Barit, apatit, fosforit
<10
6
Sun’iy abrazivlar
0
5
Sement
0
6
ko‘mir
>10
2
Shuning o‘zi
<10
4
koks, ohak
1,7–4,5
6
Changlar granulometrik tarkibiga ko‘ra: yirik, mayda, mayin, 
juda mayin changlarga bo‘linadi.
1. Yirik changlar: o‘lchami 100–500 mkm.
2. Mayda changlar: o‘lchami 10–100 mkm.
3. Mayin changlar: o‘lchami 0,1–10 mkm.
4. O‘ta mayin changlar: < 0,1 mkm.
Havodagi changlar yirikligiga qarab quyidagi usullarda tutiladi:
1. Gravitatsion kuch ta’sirida.
2. Markazdan qochma kuch ta’sirida.
3. Changlarni namlantirib cho‘ktirish.

---

83
4. Changlarni g‘ovak to‘siqlarda tutish.
Changlarni turli qutbli elektr maydonida tutish jarayonida 
ma’lum miqdorda hosil bo‘lgan changni haydash, shamollatish 
natijasida yo‘q qilinadi.
Ishlab chiqarish korxonalarida yig‘ilgan havodagi zararli 
moddalar shaxta va chiroqlar, shuningdek, havo almashtirish 
maqsadida o‘rnatilgan havo qabul qilish vositalari orqali chiqarib 
yuborilishi mumkin. Qanday yo‘l bilan xonaga sof havo berish va 
zararli moddalar yig‘ilgan havoni chiqarib yuborish usullari, zararli 
moddaning xona bo‘ylab tarqalish xususiyatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Masalan, agar sexda ko‘plab issiqlik ajralib chiqishi mumkin 
bo‘lgan mashina va mexanizmlar o‘rnatilgan bo‘lsa, ularning sexda 
joylashish holatiga asosan shamollatish usullari belgilanadi. Bundan 
tashqari, har xil zararli omillarga ega bo‘lgan jihozlarni sex bo‘ylab 
joylashtirish ham katta ahamiyatga ega.