G‘. N. Mahmudov

oksidlovchi
; 
-
 
manfiy plastinada – g‘ovak qo‘rg‘oshin 
Pb
 (kul rang) 
tiklovchi
; 
-
 
elektrolit – sulfat kislotaning 
(H
2
SO
4
)
 suvdagi eri tmasi. 
 

---

 
48 
Suv  eritmasidagi  kislota  malekulalari  bir  qismi  doimo  musbat  zaryadlangan 
vodorod ionlari 
N
+
 va manfiy zaryadlangan sulfat 

2
4
SO
 ionlariga ajralgan holda 
bo‘ladi. 
 
    
 
  Akkumulatorni  razryadlash 
 
Razryad  jarayonida  akkumulatorlarda  sodir  bo‘ladigan  elektr  kimyoviy 
jarayonlar 1-jadvalda keltirilgan. 
Manfiy  plastinadagi  aktiv  massa  bo‘lgan  g‘ovok  qo‘rg‘oshinning 
(oksidlovchi)  bir  qismi  elektrolitda  eriydi  va  oksidlanib  musbat  ionlar 
Pb
+2
  ni 
hosil  qiladi.  Bu  jarayonda  ozod  bo‘lgan  ortiqcha  elektronlar  plastinaga  manfiy 
zaryad  uzatada  va  ular  tashqi  yopiq  zanjir  orqali  musbat  plastina  tomoniga 
harakatlana boshlaydi. 
Musbat  zaryadlangan  qo‘rg‘oshin  ionlari 
Pb
+2
  manfiy  zaryadlangan  sulfat 
ionlari   


4
SO
 
bilan  reaksiyaga  kirishib  qo‘rg‘oshin  sulfat 
PbSO
4
  ni  hosil  qiladi. 
PbSO
4
  elektrolitda  deyarli  erimaganligi  sababli  manfiy  plastina  yuzasiga 
cho‘kadi.  Razryad  jarayonida  manfiy  plastinadagi  aktiv  modda  g‘ovak 
qo‘rg‘oshin 
Pb
  (to‘q  kulrang),  qo‘rg‘oshin  sulfat  tuziga 
PbSO
4
  (och  kulrang) 
aylanadi. 
Musbat  plastinadagi  qo‘rg‘oshin  ikki  oksidi 
PbO
2
  elektrolit  tarkibidagi  suv 
bilan ta’sirlanib musbat zaryadlangan to‘rt valentli qo‘rg‘oshin 
Pb
++++
 va manfiy 
zaryadlangan 
OH ¯
 gidroksil ionlariga ajraladi. 
 









OH
Pb
OH
Pb
O
H
PbO
4
)
(
2
4
2
2
 
 
Pb
++++
  ionlari  plastinaga  musbat  potensial  beradi  va  tashqi  yopiq  zanjir 
orqali  manfiy  plastinadan  kelgan  ikkita  elektron 
2e
-
 
ni  o‘ziga  qo‘shib  olib  ikki 
valenti 
Pb
++
 ionlariga tiklanadi, ya’ni 
  









Pb
e
Pb
2
 
 
Pb
++
  ionlar 


4
SO
 ionlari bilan birikib qo‘rg‘oshin sulfat tuzi 
PbSO
4
 ni hosil 
qiladi va u musbat plastina yuzasiga cho‘kadi. Musbat plastinaning aktiv massasi 
qo‘rg‘oshin  ikki  oksidi 
PbO
2
  (to‘q  jigar  rang)  qo‘rg‘oshin  sulfat 
PbSO
4 
ga  (och 
jigar rang) aylanadi. 
Akkumulatorning  razryad  jarayonida  musbat  va  manfiy  plastinadagi  aktiv 
moddalar  (
PbO
2
  va 
Pb
)  qo‘rg‘oshin  sulfat 
PbSO
4
    tuziga  aylanadi.  Qo‘rg‘oshin 
sulfat  tuzini  hosil  qilish  uchun  sulfat  kislota 
H
2
SO
4
 
sarflanadi  va 
N
+
  va 
ON  ¯
 
ionlari esa birikib suv 
H
2
O
 hosil qiladi.  
 
Muhim  xulosa:
  Akkumulator  razryad  qilinganda  zichliga    katta  bo‘lgan 
(
1,83  g/sm
3
)  sulfat  kislota 
H
2
SO
4
   
plastinalarga  singada,  elektrolit  tarkibida  esa 
zichligi kichik bo‘lgan (
1,0 g/sm
3
) suv 
H
2
O 
 hosil bo‘ladi.