G‘. N. Mahmudov

   1.4.2. Akkumulatorlar batareyasining ishlash prinsipi,   tuzilishi va 
asosiy  ko‘rsatkichlari 
 
Qo‘rg‘oshin-kislotali akkumulatorlarning ishlash prinsipi 
   va ulardagi elektrkimyoviy jarayonlar 
 
Bir-biridan  ajratilgan  elektrodlar  orasida  sodir  bo‘ladigan  oksidlanish-
tiklanish  kimyoviy  jarayonlari  hisobiga  ulardagi  ozod  energiyani  elektr 
energiyasiga  aylantiruvchi  moslamalarga  elektr  tokining  kimyoviy  manbai  deb 
ataladi. 
Ishlash tartibiga qarab kimyoviy tok manbalari ikki turga bo‘linadi: 
1.
 
Birlamchi kimyoviy tok manbalari yoki galvanik elementlar; 
2.
 
Ikkilamchi kimyoviy tok manbalari yoki akkumulatorlar. 
  Birlamchi  kimyoviy  tok  manbalarini  bir  marta  ishlatish  mumkin,  chunki 
ularni razryad qilinganda  hosil bo‘ladigan moddalarni dastlabki  holatiga qaytarib 
bo‘lmaydi.  Shuning  uchun  to‘la  razryadlangan  galvanik  elementni  ishlatib 
bo‘lmaydi. 
Ikkilamchi  kimyoviy  tok  manbalari  energiyasi  qayta  tiklanuvchi  manbalar 
sirasiga kiradi. To‘la razryadlangan holda ham zaryadlash usuli bilan ularning ish 
qobilyatini  tiklash  mumkin.  Buning  uchun  ikkilamchi  tok  manbasidan  razryad 
jarayonidagi  tok  yo‘nalishiga  teskari  yo‘nalishda  tok  o‘tkazilishi  kerak  bo‘ladi. 
Bunda  razryad  jarayonida  hosil  bo‘lgan  moddalar  o‘zining  dastlabki  holatiga 
qaytadi. 
Shu  tarzda,  ko‘p  marta  kimyoviy  energiyani  elektr  eneriyaga  (razryad)  va 
elektr energiyani kimyoviy energiyaga (zaryad) aylantirish jarayoni sodir bo‘ladi. 
To‘la  zaryadlangan  qo‘rg‘oshin-kislotali  akkumulatorlarda  tok  hosil  bo‘lish 
jarayonida ishtirok etadigan aktiv moddalar quyidagilar: 
-
 
musbat  plastinada  -    qo‘rg‘oshin  ikki  oksidi 
PbO
2
  (to‘q  jigar  rang)