G im n a st ik a d a r sl a r id a in no va tsio n t e X n o L o g iy a L a r

>  
Ehtiyotlash  va yordam  ko‘rsatish.
a) 
Ehtiyotlash.  Jarohatlanish  hollarining  oldini  olish  uchun 
yangi  mashqlarni  o ‘rgatish  paytida  har  bir  shug‘ullanuvchini 
birinchi  urinishdanoq  ehtiyotlash  zarur.  Ehtiyot  choralari  har  bir 
mashq  uchun  o ‘qituvchidan  maxsus  tayyorgarlikni  talab  qiladi. 
Har bir gim nastika jihozidagi, m ashqdagi ehtiyot choralari turlicha. 
Shug‘ullanuvchininng  oldi,  yonlari,  orqasidan  turib  ehtiyotlash 
o ‘zining  texnikasiga  ega.  Uni  bilm aslik  shug'ullanuvchini  emas, 
hatto o ‘qituvchini ham jarohatlashi mumkin.
Shikastlanishdan ehtiyotlashdagi usullarni to ‘g ‘ri yoki n o to 'g 'ri 
tanlash  mashq  ijrosining  m uvaffaqiyatsiz  yoki  muvafaqiyatli  - 
bajarilishiga sabab boTishi mumkin.
Shug‘ullanuvchilar  o 'q uv   dasturidagi  mashqlarni  bajarishda 
shikastlanishdan ehtiyotlanishni bilishlari  shart.
74

---

b) 
Yordam ko'rsatish. Vaziyatga qarab yordam  ko'rsatish kuch 
qo'shish,  gavda  a ’zolari.  ularning  ayrim  b o ‘laklari  holatini  to ‘g ‘ri 
harakatlanishini  q o ‘llovchi,  yordam  beruvchi  harakat  maromini 
aytib turish, yo'naltirish bilan amalga oshiriladi.
>   Shug'ullanuvchilar  harakatlarini  tahlil  qilish  va  xatolarni 
tuzatish.
Har  bir  navbatdagi  urinishda  mashqning  bajarilish  sifatini 
yaxshilashga  qiziqish  u yg‘otish  maqsadida,  shug‘ullanuvchilar 
harakatlari  baholanishi lozim.
Mashqning  bajarilmaganligi  yoki  yom on  bajarilganligini 
sezish  qiyin  emas.  Shunga  k o ‘ra  mashq  texnikasini  chuqur  bilish 
talab  qilinmaydi.
Eng  muhimi,  mashqning  muvaffaqiyatsiz  bajarilishidagi 
dastlabki  xatoni  k o 'ra  bilish,  uning  paydo  b o iis h   sabablarini 
aniqlay  olish zarur.
Xatolarning  sabablari  quyidagilar  b o iish i  mumkin:  harakat- 
lanish  to ‘g ‘risida  yetarli  darajadagi  tasavvurga  ega  bo‘lmaslik, 
koordinatsiyaviy  qiyinchiliklar,  q o ‘rquv,  jism oniy  sifatlarning 
rivojlanganlik darajasining pastligi b o ‘lishi mumkin.
Xatolar  mashq  texnikasining  asosiy  b o ‘g ‘inlarida  va  mashqni 
bajarish uslubidauchrashi mumkin. 0 ‘qituvchining sa’y-harakatlari. 
birinchi  navbatda,  mashq  bajarish  texnikasidagi  xatolarni  bartaraf 
etishga qaratilishi  lozim.
Xatolarni  tuzatish  b o ‘yicha  beriladigan  tavsiyalar  asosli, 
ko'rsatm alar qisqa bo'lishi  maqsadga  muvofiq.
>  Navbatdagi  urinish  oldidan  vazifalarni  qo ‘yish.
Uncha  murakkab  bo'lm agan  gimnastika  mashqlarini  egallash 
har  doim  k o ‘p  sonli  urinishlar  bilan  bog'liq.  Navbatdagi  urinish 
oldidan shug'ullanuvchilar uning qanday maqsadga qaratilganligini 
bilishlari  shart.
Urinishlar quyidagi  maqsadlarni  nazarda tutishi mumkin:
a) mashq bajarish texnikasida bir vaqtning o ‘z id a y o ‘1 q o ‘yilgan 
qator xatolar ichidan faqat asosiy xatoni tuzatishga diqqatni tortish;
b)  mashqni  gim nastning  etikasi,  y a’ni  qad-qomatini  tutish, 
harakat nafosatiga katta e ’tibor bilan bajarish;
75

---

d) 
erishilgan  natijani  mustahkam lash  uchun  mashqni  aynan 
o ‘sha sifat darajasida qayta takrorlash.
>   M axsus jism oniy tayyorgarlik mashqlarini  o ‘tkazish.
Bu  mashqlar  o ‘zining  ijro  tarkibiga  ko 'ra  murakkab  emas. 
Asosiy  maqsadi  o ‘qituvchini  mashqni  k o 'p   m arta  k o ‘rsatib 
ham da  bir  necha  bor  tushuntirib  berishlardan  holi  qiladi.  Asosiy 
harakatlam i,  y a ’ni  o'zlashtirilish  lozim  b o ‘lganlarni  ijrosiga  tay- 
yorlaydi.
1.  O 'tkazishni  tashkil  qilish.  M axsus jism oniy  tayyorgarlikni 
um um ta’lim m aktablaridagi darslarda ham kichik guruhlar (bo‘lin- 
m alar)da  o ‘g ‘il  bolalar  v a  qizlar  uchun  alohida  o'tkazish  tavsiya 
qilinadi.
2.  0 ‘qituvchining  hatti-harakatlari.  B a ’zi  shug'ullanuvchilar 
mashqning ritmi, tezlgi va boshqalam ing aham iyatini tushunmagan 
holda  yoki  yuzaga  kelgan  charchoqni  yengib  o ‘tolmay,  mashqni 
lozim  b o ‘lgan holatda bajara olmaydilar, b a ’zan takrorlash  m e’vo- 
rini  kamaytirishga urinadilar (urinish navbatini  o'tkazib yuboradi). 
Bunday holatlarda quyidagicha y o ‘1 tutish  lozim:
-  ushbu mashqlar bilan shug‘ullanish shubhasiz foyda keltirishi 
motivini  shug‘ullanuvchilarga  tushuntirish  (asoslash,  dallilar  kel- 
tirish);
-  mashqlarni  bajarilishi qanday k o ‘rsatilgan b o ‘Isa.  shundayli- 
gicha takrorlashni  qat’iyan talab  qilish.
Tajribali gim nastlar bilan bunday m ashqlar o ‘ziga xos vazifalar 
tarzida  alohida  mashq  qilinadi.  O ’qituvchi  shug'ullanuvchilarga 
maxsus mashqlarni tanlashdayordam beradivaularning bajarilishini 
nazorat qiladi.