G im n a st ik a d a r sl a r id a in no va tsio n t e X n o L o g iy a L a r

I l l  bob.  GIM NASTIK A DARSI A SO SIY  QISM INING 
V AZIFA LA RI VA TUZILISHI
>  
Umumiy vazifalar.  Gimnastika darsi asosiy qismining umu- 
m iy vazifalari quyidagilardan iborat:
1.  Shug‘ullanuvchilarning  ruhiy  va  jism oniy  sifatlarini 
tarbiyalash.
2.  Hayotiy  zarur  harakat  malakalari,  k o ‘nikm alarini  va  sport 
texnikasining asosini egallash.
Har  bir  gim nastika  m ashg’ulotida,  uni  qanday  o'tkazilishidan 
q at’iy  nazar,  ikkala  vazifani  hal  qilishga  urinish  qilinadi.  Bun- 
da  shuni  hisobga  olish  lozimki,  gim nastika  snaryadlarida  mashq- 
lam i  o ‘zlashtirish,  m ustahkam lash  va  takom illashtirish  jarayoni 
bevosita  mashqni  takroriy  bajarishlar  bilan  b og‘liq  qator  takror- 
lashlar  -   mashqlanishda  nisbatan  ko‘proq  vaqt  sarflashni  taqozo 
etadi.  M asalan,  nam oyish  qilish  (ko‘rsatib  tanishtirish)dan  so ‘ng 
urinishlarni  tashkillash,  ularga  aniq  vazifalarni  q o ‘yish,  eng  aso- 
siysi  o ‘zlashtiriladigan mashqlarni  bajarish  ketma-ketligini  to 'g 'ri 
y o ‘lga q o ‘yish bilan uzviy bog‘liq.
Aniq  vazifalar  q o ‘yish  va  uni  hal  qilish  orqali  shug‘ul- 
lanuvchilaming  harakat  m alakalari  va  k o ‘nikm alarining  shaklla- 
nishi  sodir b o ‘la boshlaydi.  Lekin, jism oniy  sifatlarining rivojlani- 
shi  juda  sust  kechadi.  Yuzaga  kelgan  vaziyatni  tuzatish  uch­
un  jism oniy  sifatlarning  rivojlanishini  ta ’m inlaydigan  maxsus 
mashqlarni bajarishga ко ‘ proq vaqt ajratib, nisbatan oddiy shakldagi 
mashqlardan  foydalanish  bilan  tanlash  hamda  mashqlanishni 
frontal-yalpi  uslubidan  foydalanish  zaruriyatga  aylanadi.  Bu  o ‘z 
navbatida jism oniy  sifatlarni  rivojlantirish  uchun  q o ‘yilgan  um u­
miy  vazifalarni  ijobiy  hal  qilish  imkonini  beradi.  Darsning  bu qis­
mini  motor zichligi  3-4%   ga yetadi,  xolos.
Gimnastika  darsining  asosiy  qismi  uchun  28-33  daqiqagacha 
(45  daqiqali  darslarda)  vaqt  sarflanadi  va  o ‘qituvchi  tom onidan 
tuzilgan  dars  ssenariysi  yoki  uning  reja-m a’ruza  m ashg‘ulotiga 
kiritilgan jism oniy  tarbiyadan  Davlat  ta ’lim  standarti  dasturidagi
55

---

shu  sinf uchun  rejalashtirilgan  gimnastika mashqlari  o ‘qitiladi  yoki 
aw alg i  sinflarda  o ‘zlashtirilgan  gimnastika  mashqlari  takrorlanadi, 
eski hosil bo'lgan malakalar mustahkamlanadi, takomillashtiriladi.
>  
Darsning asosiy qismining tuzilishi uchun yagona “standart 
loyiha” mavjud  emas.  U ning m azm uniga kiritilgan asosiy jism oniy 
m ashqlar  (saf  m ashqlari,  yurib,  yugurib  bajaradigan  harakatdagi 
mashqlar,  predm etli  U RM lar  gim nastika  jihozlaridagi,  anjomlar, 
mashqlar,  ularni  bajarish  uchun  tanlangan  usul  va  usuliyatlar, 
ulardan  foydalanishni  tashkillash  shakllarini  tanlash  va  tuzishdek 
tarkibiy  qism lam i o ‘z ichiga oladi.
D arsning  asosiy  qismining  talablarini  hal  qilish  gimnastika 
darslarida asosan o ‘quvchilam ing faoliyatini tashkillashda guruhli, 
yakka tartibda.  birvarakayiga,  uzluksiz  ulab, aylanib yurib bajarish, 
“kreystring”  usuliyatlarini  qoTlash  orqali,  ulam ing  jism oniy 
tarbiyasi  -   jism oniy  rivojlanganligi,  tayyorlanganligi  va  unda 
am alga  oshiriladigan  ta ’limning  xususiyatlarini  e ’tiborga  olish 
orqali  am alga  oshiriladi.  Qayd  qilingan  m ashg‘ulotlar  jism oniy 
v 
tarbiya  ta ’limining  xususiyatlarini  3-chizmada  e ’tiboringizga 
havola qildik.  (Navbatdagi sahifaga qaralsin.)
G im nastika  darsining  bu  qism ida  o'qituvchilar  o ‘zlarining 
yordamchilari  -   jism oniy  tarbiya  faollari  xizm atiga  tayanishga 
majbur b o ‘ladilar.
56

---

3-chizma
Ular  o ‘qituvchining  taklifi  orqali  haftaning  boshlanishida  shu 
haftada  o'tkaziladigan  darslar  uchun  instruktiv  m ashg‘ulotlarga 
to ‘planadilar.  Darsning  asosiy  qismida  belgilangan  guruhchalarda 
y o ‘riqchi  vazifasini  bajarish  usullari  haqidagi  o ‘qituvchining
57

---

y o ‘riqlari  va  k o ‘rsatm alarini  tinglaydilar.  Bunday  m ashg'ulotlar 
uchun  20-25  daqiqa sarflanadi.
Gimnastika  darsining  asosiy  qismida  bajariladigan  mashqlar 
ruhiy  va  jism oniy  z o ‘riqish  qilishni  talab  qiladigan  mashqlarni 
bajarishlariga  to ‘g ‘ri  keladi.  G im nastika  snaryadlaridagi  m ashq­
lar:  tayanib  sakrashlar,  akrobatika  mashqlari,  am aliy  umum- 
rivojlantiruvchi  (yuqori  shiddatli)  mashqlardir.  M uayyan  bir 
m ashg‘ulot  uchun  m ashqlarni  tanlash  darsning  asosiy  qismining 
xususiy  vazifalari,  shug‘ullanuvchilarning  o 'zig a  xos  ham da 
boshqa im koniyatlari bilan b o g ‘liq.
0 ‘qituvchining  darsning  asosiy  qismi  tugaganligi  haqidagi 
buyrug‘idan  so ‘ng  o ‘quvchilarni  m ashg‘ulot  o ‘tkazilgan  maydon 
(sport zali)ni aniq belgilangan joyida qayta saflanish uchun buyruq 
beriladi  va  o'quvchilar  ko'rsatilgan  joyga  darsning  yakunlov 
qismida rejalashtirilgan vazifalarni bajarish uchun saflanadilar.