G im n a st ik a d a r sl a r id a in no va tsio n t e X n o L o g iy a L a r

Harakatlanishlarning boshqa xillarini bajartirish:
1.  Shug‘ullanuvchilarga  m ashqlar  to ‘g ‘risida  tushuntirish 
(axborot)  berish.  Oddiy  mashqlarni  (oyoq  uchlarida,  tovonlarda, 
c h o ‘kkalab  yurish  yoki  yugurishning  har  xil  turlari  yoki  q o ‘llarni 
o ‘zgartirgan  holda  yurish  va  h.k.)  o ‘tkazishda  faqat  ularning 
nomlarini  aytib o ‘tish bilan chegaralanadi  xolos.
M urakkab  vazifalarni  (hisob  b o ‘yicha  qat’iy  tartiblashtirilgan 
har xil  usullar  bilan  bajariladigan harakatlanishlar yoki  gavdaning 
turli  qismlari  bilan  hai'akatlar)ni  bajarish  oldidan  tushuntirish 
to ‘liqroq  b o iis h i  lozim.  Dastlab  mashqni  k o ‘rsatish zarur b o ‘ladi. 
Ijroda adashish k o 'p  bo'Isa, unda guruh to ‘xtatib q o ‘yiladi.
2.  Shug‘ullanuvchilarga yordam  k o ‘rsatish.  M ashqlam ing aniq 
va bir-biriga muvofiq bajarilishiga erishish uchun mashqni bajarish 
m aqsadida  berilgan  buyruqdan  so‘ng,  o ‘qituvchi,  murabbiy, 
y o ‘riqchi  uni  shug‘ullanuvchilar  bilan  2-3  m arta  birga  bajarishi 
tavsiya qilinadi.
M ashqlarning  aniq  va  bir  vaqtda  barchani  teng  bajarilishi 
buzilgan  paytda  xatoni  aytib  turish  ham da  k o ‘rsatib  berish  orqali 
yordam lashish shart.
3. Buyruqlar. M ashqni boshlash uchun faqat harakatlanish usuli 
o ‘zgarayotgan hollarda «qadam bos!»  buyrug‘i beriladi.  Masalan:
-   qadam  tashlashdan  yugurishga  va  yugurishdan  qadam 
tashlashga o ‘tish;
-  oddiy qadam tashlashdan yoki yugurishdan g ‘ayrioddiy: oyoq 
uchlarida,  cho‘kkalab,  oyoqlam i  oldinga bukib yurishga o ‘tish;
-  sakrab-sakrab harakatlanishga o'tish.
43

---

Boshqa qolgan hamma holatlarda «M ashqni boshla!»  buyrug‘i 
beriladi  (mashq  qanday,  joyidan  turibmi  yoki  yoT-yoTakay 
bajarilishidan qat’iy nazar). M asalan:
-  yurish va yugurishning turlari xillaridan iborat kompozitsiya;
-  q at’iy ravishdahisobga amal qilib, qo ‘Har holatini o ‘zgartirgan 
holda yurishlar;
-   oldinga  harakatlanish  bilan  yurish  va  sakrashlardan  iborat 
bo‘lgan sanash bilan qat’iy  belgilangan kompozitsiya;
Harakatlanishni  to ‘xtatm asdan mashqni  tugallash  uchun,  agar 
u bundan oldin boshqacha bo ‘lgan b o ‘Isa,  «Oddiy qadam  bos  (yu- 
gur)!» buyrug‘i beriladi.  Masalan:
-   oyoq  uchida,  tovonlarda  va  boshqalarda  yurish  ham da 
yugurishdan so‘ng;
-  y o ‘l-yo‘lakay turli xil mashqlarni  bajarishdan so‘ng;
-   turli  usulda  harakatlanishlardan  iborat  kom pozitsiya  baja- 
rilgandan so‘ng.
«Qadam  bos  (yugur)!»  buyrug‘i  shunday  hollarda  beriladiki, 
agar undan oldin boshqacha usulda harakatlanish bajarilgan b o ‘Isa.