G e o a X b o r o t t I z I mi va t e X n o L o g I y a L a r I

1 - Lazyer, 2 - K o’zgu, 3 - Bosma baraban, 4 - Kukun changlatish uskunasi 5 - Yashirin
tasvir, 6 - Q og’oz, 7 - Tasvir, 8 - Issiqlik va bosim tasirida tasvim i mustaxkamlash,
9 - Tayyor nusxalar
So’ngra barabarming faqat neytral joylariga (5) yopishuvchi mayda musbat 
zaryadlangan kukun (4). Manfiy zaryadlangan qog’oz (6) baraban bilan tortishib 
kukun kyerakli tasvimi (7) yaratib, unga tortiladi va yopishadi. Keyin issiqlik va 
bosim tasirida tasviming (8) mustaxkamlanishi amalga oshadi. Bosma stikli shu 
tartibda yana takrorlanavyeradi.
Printyerlar kichik formatli xujjatlami (matnli xujjatlar, bir xil rangli chizmalar 
va x.k.) chiqarish uchun ishlatiladi. Afsuski, rangli kartalami nashr qilishga 
asoslashgan lazyerli printyerlar juda qimmat turadi.
Katta formatli rangli chizmalami nashr qilish uchun plottyerlar, deb ataluvchi 
uskunalardan foydalaniladi (ingl. Plot - kartani nashr qilish). Tasvimi qurish 
prinstipiga qarab vektorli yoki rastrii plottyerlar farqlanadi. Vektorli plottyerlarda 
yozuv elementi (oddiy rachka, rapidograflar, flomastyerlar) qog’ozga nisbatan 
m a’lum yo’nalishda xarakatlanadigan va to’g’ri chiziq, aylanalar va x. k. lar 
ko’rinishidagi vektorlami chizadi. Rastrii plottyerlarda tasvir qatorlar bo’yicha 
ketma-ket shakllanadi. Bunda tasvimi chiqarish yo’nalishi doimiy va o ’zgarmas
Vektorli plottyerlaming mexnat 
unumdorligi past bo’lganligi sababli, 
amalda xamma firmalar ulami ishlab 
chiqarishni 
to’xtatganlar. 
Shunga 
qaramay plottyerlaming bu turi yuqori
41

---

aniqlikdagi ishlab chiqarishlarda (vektorli plottyerlami aniqligi rastrligiga nisbatan 
ancha yuqori) o ’z axamiyatini yo’qotgani yo’q.
3.13-rasm. Oqimli (struyali) printyerni tuzilishi
1 - qog’oz, 2 - bosma kallak, 3 - siyox yeritmalari keladigan shlanglar,
4 - purkaluvchi moslamalar
Rastrli texnologiyalar (elektrostatik, lazyerli va tyermotexnologiyalar) ichida 
bosma uskunaning oqimli (struynaya) texnologiyali plottyerlari aloxida ajralib 
turadi (3.13-rasm).
Bu turdagi uskunalar amalda plottyer va printyerlar o ’rtasidagi chegarani 
yo’qotadi va kartografik maxsulotni nashr qilishda samarali ishlatilishi mumkin. 
Xozirgi paytda ular “narx - ishlab chiqarish unumdorligi - sifat” ko’rsatkichlari 
bo’yicha ancha afzalliklarga ega bo’lib, bu ko’rsatkich kundan-kunga o’sib 
bormoqda.
Rangli elementlari ko’p va o ’ta murakkab bo’lgan karta va chizmalami nashr 
qilishda oqimli (struynbiy) plottyerlardan ko’ra pyerolilarini ishlab chiqarish 
ilgarilab ketdi. Bu turdagi uskunalaming bosma tizimi siyox to’ldirilgan 
kartridjlardan (monoxromatik ranglar uchun 1 ta kartridj, spektming boshqa 
ranglari uchun 4 dan 6 tagacha) va oqimli kallaklardan iborat. Oqimli kallak 
ko’pdan-ko’p purkagichlardan iborat matrista bo’lib, ulardan qog’ozga siyox
tomchilari 
otiladi.
Oqimli bosmaning 2 turi 
mavjud: 1 - tyermik; 2 -
pezoelektrik 
bosma. 
Tyermik bosmada isitish 
elementi 
o’matilgan 
bo’lib, u siyoxni isitib 
tashqariga 
otilib

---