G e o a X b o r o t t I z I mi va t e X n o L o g I y a L a r I

GeoDraw, GeoGraph (R ossiya Geografiya instituti), A tlasG is, W inGis, Arclnfo,
M aplnfo (A Q Sh) va boshqa dasturlami misol keltirish mumkin.
Umuman olganda kartalar yaratishning G IS-texnologiyasini quyidagicha
tasaw ur qilsa b o ’ladi:
1. 
Tayyorgarlik ishlari. Elektron taxeometrlar va GRS asboblaridan, 
tasvirlami qayta ishlash vositalaridan, izlanishlar raqamli ma’lumotlaridan, avtorlik 
originallardan, mavjud fond kartalari va boshqalardan dastlabki ma’lumotlami 
to’plash. Kartografik va fond matyeriallarini, rastrli tasvirlami bir xil masshtabga 
keltirish, so’ngra ulami kompyutyer xotirasiga joylash.
2. 
Yaratilayotgan 
kartaning mavzuli 
qatlamlarini, 
ularga tegishli 
jadvallami ishlab chiqish va ulami taxlil qilish. M a’lumotlar bazasini yaratish. 
Ob’ektlar tasnifi mavjud jadvallar (atributlar) va matn ma’lumotlami EXM 
xotirasiga kiritish. Shartli belgilar tizimini ishlab chiqish.
3. 
Kartaning mavzuli qatlamlarini muvofiqlash, kartografik tasvimi xosil 
qilish va ulami taxrir qilish. Kartaning komponovkasini ishlab chiqish va uni 
nashrga tayyorlash. Kartani nashr qilish.
Mazkur darslikda geografik axborot tizimlarining funkstional imkoniyatlari, 
ularning boshqa fanlar bilan aloqasi, GIS tizimini tashkil etish masalalari etarli 
darajada bayon qilingan. Geografik axborot tizimlarini tanlash, elektron kartalami 
yaratish bo’yicha ko’rsatmalar byerilgan. Uni tayyorlashda O’zbekiston Milliy 
univyersiteti va Toshkent irrigastiya va meliorastiya institutida faoliyat 
ko’rsatayotgan olimlaming qo’llanmalari xamda Xindistonning Maysur texnik 
univyersiteti 
magistranti 
S.I.Musaev 
to’plagan 
ma’lumotlar 
va 
uning 
dissyertastiyasidan to’la foydalanildi.
Darslik Geodeziya, kartografiya va kadastr, Ekologiya va atrof-muxit 
muxofazasi, 
Suv 
resurslari 
va 
ulardan 
foydalanish, 
Geografiya 
va 
Gidrometeorologiya yo’nalishlari uchun mutaxassislar tayyorlash uchun tuzilgan 
“Geoaxborot tizimi va texnologiyalari” o ’quv dasturiga mos keladi.
4

---

1 
- 
BOB. 
TABIIY 
RESURSLAR MAVZULI KART AL ARINI 
YaRATIShNING UMUMIY TEXNOLOGIK JARAYoNI
1.1. Geografik axborot tizim larining (GIS) tabiiy 
resurslarni o’rganishdagi axamiyati
Xozirgi vaqtda plan va kartalarni yaratish ikki usulda olib boriladi: Yerda 
geodezik ishlami olib borish bo’yicha va joyning masofadan turib olingan rasmini 
deshifrovka qilish (o’qish) natijasida. Bunday rasmlar Yeming turli sun’iy 
yo’ldoshlaridan, ya’ni kosmik kemalar, samolyotlar va vyertolyotlardan olingan 
yarim tonalli (rangliga o ’xshash) yoki oq-qora kosmik va ayerofotosuratli 
tasvirlaridan iborat.
Yer resurslarini kompleks kartaga olish ishlarining texnologik jarayoni 1 
rasmda keltirilgan.
Н егати й д ар ,
д н а ж ш г г и ш а р ,
р в д а н я и
^ т т г а с т р л а р
■* 
ш г р н к m m u
"*■ мусхатри
Ортофото-
гшанпар
С « м а * г т к
ш
м ахсус 
кадаetpaap