Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

6.3. Qayta kristallangan pegmatit konlari 
Bu pegmatitlar pegmatit hosil qiluvchi birikmalar tarkibiga to‘g‘ri keladigan 
tarkibli issiq gaz – suv eritmalarni ta’sir ostida dastlabki moddalarning qayta 
kristallanishidan hosil bo‘ladi. Natijada dastlabki mayda donador (pegmatit) jinslar 
qayta kristallanib, turli donador, yirik va ulkan kristallangan strukturalarga ega 
bo‘ladi. Mineralogik tarkibida esa kvars, dala shpati va dala shpatining buzulishidan 
hosil bo‘ladigan muskovit minerallari bo‘ladi. 
Teksturasi xilma-xil bo‘lib to‘g‘ri, teskari, zonal, polizonal, assimetrik-zonal 
bo‘lishi mumkin. Pegmatit gavdalarining o‘lchovlari o‘zgaruvchan bo‘lib, eng uzun 
gavdalari bir – necha 100 m, xatto 5-6 kmga, qalinligi esa bir necha 10 mga etishi 
mumkin. Ular to‘g‘ri qatlamsimon, tomir, linzasimon yotqiziq, shtok, truba va 
taramlanib ketgan gavdalar ko‘rinishida uchraydi. Ularning ichki tuzilishi turli-
tuman, ko‘proq differensiyalangan zonal bo‘ladi. 
Qayta kristallangan pegmatitlarning ko‘pchiligi arxey va proterozoy davrila 
hosil bo‘lib, qadimgi platfrma, щitlardagi kristallli slanets, gneys, amfibolit, ba’zan 
granit jinslari orasida uchraydi. 
Qayta kristallangan pegmatitlardan muskovit, dala shpati va kompleks xom-
ashyo (kvars – dala shpati) olinmoqda. Muskovitli pegmatitlar Sibirning Mamsk 
rayoni, Kareliya, Kolsk yarim orolida topilgan. Qolgan foydali qazilmalar esa, 
yuqorida aytib o‘tilgan joylardan tashqari, Ukraina va Uralda olinmoqda. 
Muskovitli pegmatitlar rivojlangan rayonlardan biri Sibirdagi Mamsk-CHuysk 
rayonidir. Bu rayonning pegmatit maydonlari kembriy metamorfik jinslar orasida 
joylashgan. Metamorfik qatlam pastdan yuqoriga mamsk, kadlikansk, bodaybinsk 
kichik seriyalariga bo‘linadi.

---

36 
Demak, bu hil pegmatitlarga kvars va muskovit o‘rin almashinishi harakterli 
bo‘lib, albit va albitizatsiya juda oz rivojlanadi. Pegmatitlarning asosiy minerallari – 
kvars, plagioklaz, mikroklin, muskovit, biotitdir. 
Ba’zan ularda albit, apatit, turmalin, magnetit, gematit, granat, disten, xlorit, 
seritsit uchraydi. Pegmatit gavdalari yotiq qatlamlarga monand linza va shtoksimon 
yotqiziqlar, kesuvchi tomir ko‘rinishda bo‘lib, o‘lchamlari turlicha bo‘ladi.