Folklorshunoslikka

Yaqu-yaqu yaquyaq. Yaqu-yaqu yaquyaq.


162

www.ziyouz.com kutubxonasi

oian larda ham voqeabandlik kuzatilmaydi.
Voqeband boimagan qo'shiqlarning o‘zi kompozitsion jihatdan yana 3 ga boiinadi.


1.HoIat qo‘shiqlari. Hamma qo‘shiqlarda kechinma, holat aks etsa-da holat qo‘shiqlarida qahramon hech kiraga murojaat qil- maydi, balki o'z holatini anglatishga harakat qiladi.
Yor yurgan ko ‘chalarni, Supuray sochim bilan. Chang chiqsa suv sepay, Ko ‘zdagi yoshim bilan.

2. Murojaat qo‘shiqlari. Bunday qo‘shiqlarda qahramonning so‘zlari kimgadir - sevgilisi, yaqinlari yoki boshqa bir kimsaga mu- rojaat tarzda boiadi.

Otma meni toshlar bilan, Uchib ketay qushlar bilan.
Qushlar qaytsa, men qaytmasam, Ko ‘zing to ‘Isin yoshlar bilan.

3. Aytishuv qo‘shiqlarining eng go‘zal namunasi oian va laparlardir. Ularda qiz va yigit juft boiib yoxud tarafma-taraf boiib, aytushuvda o‘zaro musobaqalashadilar.

Yigit:
Kakang keldi deganda, kakang keldi, yor-yor. Xo 'rozlarning ichida, dakang keldi, yor-yor. Qiziq-qiziq o ‘landan ayt oxnn qiz, yor-yor, Tarap bo ‘lib aytmoqqa akang keldi, yor-yor.
Qiz:
Bulbullarning qo ‘ngani gui bo ‘ladi, yor-yor, Olamdagi bor so ‘zni, til biladi, yor-yor.
Tarap bo ‘lib aytmoqqa kepsiz, aka, yor-yor, Oxunliging bu yerda kim biladi, yor-yor.
163

www.ziyouz.com kutubxonasi

Qo‘shiqlarning asosiy qismi barmoq vaznidagi to‘rtliidardan iborat boiib, aruz vaznidagi namunalar ham uchraydi. To‘rtliklar qo‘shiqning eng qadimiy namunasi ekanligini mutaxassislar e’tirof etishadi. Qo'shiqlarda bir xil turoqlarga amal qilinishi qo‘shiqning ohangdorligini ta’minlab, uning poetik xususiyatini kuchaytirishga xizmat qiladi.