Folklorshunoslikka

22Коракалпок фольклори ва очерклари. - Тошкент: Фан, 1977, 130-142 б; Айимбетов К. Коракалпок; фольклори,—Нукус, 1977,24-40 б.
156

www.ziyouz.com kutubxonasi

Rus folklorshunosi D.M.Balashov xalq qo‘shiqlarini 1) Mavsum;
2) to‘y; 3) motam marosimi folklori namunasi sifatida o‘rgansa, V.Propp mavsum va oilaviy marosim deb ikki guruhga ajratadi.23
Shu o ‘rinda qo‘shiqlarni qaysi mezonlar asosida tasnifetish lozim, degan savolning qo‘yilishi tabiiy, albatta.
Bizning nazarimizda qo‘shiqIarning tasnifida eng avvalo bitta mezonga amal qilish lozim. To‘g‘ri, qo‘shiq janrining tur va uzvlar- ning har biri o‘z spetsifik xususiyatlariga ega ekanligi tabiiy. Biroq bu xususiyatlar ularni tasnif etilishida yaxlit bir mezondan kelib yondoshishga monelik qila olmaydi. Shunday ekan, qo‘shiqlar ijro o‘rni, holati, musiqaga munosabati va badiiyatidan kelib chiqib: 1) ijro o‘mi; 2) poetik strukturasi; 3) musiqiyligi va raqsga munosa- batiga qarab tasnif etilishi lozim.
Ijro o‘miga qarab tasnif etilganda qo‘shiqlar, marosim va noma- rosim qo£shiqlariga ajraladi.
0 ‘z navbatida marosim qo'shiqlari ham ikki: mavsumiy ma- rosim va oilaviy-maishiy marosimlar qo‘shiqlariga bo‘linadi. Mav- sumiy marosim qo‘shiqlari tematik va fimksional xususiyatlariga ko‘ra, yilning to‘rt mavsumi bilan bog‘liq (navro‘z, sust xotin, choy momo, oblo baraka, yasun-yusun) bilan bog‘liq qo'shiqlarni kiritish mumkin.
Marosim qo‘shiqlari inson hayotining eng muhim davrlari, buril- ish nuqtalari (tugMlish, balog‘at, uylanish, oiim) va ularning tabiat- ga munosabati o‘z aksini topgan boiib. maishiy, psixlologik hamda estetik funksiyani ham bajarib keladi.
Ayrim mavsumiy marosim qo‘shiqlari davrlar o‘tishi bilan lirik qo‘shiqlarga aylangan holatlar mavjud. «Qoshingni qora deydilar»,«Kichkinajon - kichkina», bolalarning «Boychechak»,
«Cho‘chvara qaynaydi», «Oftob chiqdi olamga» qo‘shiqlari ana shular jumlasidandir. Bu qo‘shiqlar dastlab faqat mavsum marosimi-