Folklorshunoslikka

Бобур. Бобурнома. -Тошкент:
19 «Яна «кушик» дуркум, яргуштак усулида шойиъдур ва баъзи адвор кутубида ул усул зикр булубтур». Алишер Навоий, Мезонул Авзон. - Тошкент: Бадиий адабиёт, 1949, 68 б.
20 Алавия М. Узбек маросим кушивдари. - Тошкент: Фан, 1974, 49 б.
21 Кароматов Ф. Узбекская инструментальная музыка. - Ташкент: Фан, 1972, 161 с.
155

www.ziyouz.com kutubxonasi

Asqar Musaqulov qo‘shiqlami uch guruhga:
a) marosim: to‘y va motam qo'shiqlari;
b) nomarosim lirika: mehnat qo‘shiqlari, allalar, termalar,ishqiy- maishiy qo‘shiqlar;
d) bolalar folkloridagi lirik qo'shiqlarga bo‘ladi.

Bu tasnifni boshqa tasniflarga qaraganda nisbatan mukammal deyish mumkin. Biroq bu o‘rinda mavsum marosim bilan bogiiq qo‘shiqlar e’tibordan chetda qolmoqda. M.AIaviya tasnifiga kelsak, unda oilaviy marosim qo'shiqlariga о‘rin ajratilmagan. Mehr bayt- lari esa umuman xalq qo'shiqlarining tasnifi doirasiga kirmaydi. F.Karomatov tasnifida ko‘pgina noaniqliklar ko‘zga tashlanadi. Bi- rinchidan, maishiy va oilaviy marosim deb ajratilishida noaniqlik mavjud. Chunki oilaviy marosimlar maishiy xususiyati bilan ajralib turadi. Ikkinchidan, sotsial-norozilik qo‘shiqlari deyish ham tasnifda chalkashlikka olib keladi.

Turkiyalik olimlar Abdurahmon Guzal va Ali Turinlar turku- larni 1) Mavzusiga ko‘ra; 2) Qurilishiga ko‘ra ikki guruhga ajrata- dilar.
Qardosh qoraqalpoq mutaxassislari qo‘shiqlarni besh turga:
1) Mavsum qo‘shiqlari; 2) To‘y qo'shiqlari; 3) Motam qo'shiqlari.
4) Cho‘pon qo'shiqlari; 5) Diniy qo‘shiqlarga boiishgan.22
Sibir va turkiy xalqlarda qo'shiqlar musiqaga munosabatiga qa- rab tasnif etilgan. Tuvalik folklorshunos Z.K. Kirgis qo‘shiqlarni:
1) uzun irlar; 2) Qisqa irlar; 3) Naqorat (kojamiktar)larga boiadi.
Qo'shiqlarning tasnifi masalasida xorijlik olimlarning ham fikri turlicha. Ayrimlari qo‘shiqlarning ijro etilishi holati va musiqiyligiga qarab tasnif etilish kerak desa, ayrimlari ijro o‘rniga qarab tasniflash lozim deyishadi. Ayrim olimlar qo‘shiqning ma’lum bir turi yuzasi- dan fikr bildirsa, boshqasi boshqa bir tur xususiyatidan kelib chiqib, fikr yuritadilar.