Fiziologiyasi va gigiyenasi

0 ‘pkada  gazlar  almashinuvi.  O 'pkada  kislorod  alveolar 
havodan qonga o is a . karbonat angidrid gazi qondan o ‘pkaga o'tadi. 
Gazlarning harakatlanishi  diffuziya qonuniyatlari  asosida.  y a ’ni  bu 
qonuniyatlarga asosan  gaz parsial bosimi  yuqori bo'lgan muhitdan, 
parsial  bosim  past  bo'lgan  muhitga  qarab  tarqaladi.  Suyuqliklarda 
erigan  va  erkin  gazlar  uchun  q o ilaniladigan  «parsial  bosim»  ata- 
masiga  mos  holdagi  «kuchlanish»  atamasi  qoilan ilad i.
O 'pkada gazlar almashinuvi  alveolar havo  bilan qon orasida ke­
chadi.  O 'pka alveolalari  qalin kapillarlar turi  bilan o'ralgan. Alveo- 
lalar  devori  ham  kapillarlar  devori  ham juda  yupqa  va  ular  gazlar­
ning  o'pkadan qonga  va.  aksincha,  harakatlanishini  ta'm inlaydi.
Parsial  bosim
  deb.  gazlar  aralashmasidagi  umumiy  bosimdan 
bitta  gazning  hisobiga  to 'g 'ri  keladigan  qismiga  avtiladi.  Aralash- 
madagi gazning foyiz miqdori  qanchalik yuqori  bo'lsa. shunga mos 
holda  uning  parsial  bosimi  ham  yuqori  bo'ladi.
Gazlarning  almashinuvi.  gazlarning  diffuziyasi  bajarilayotgan 
yuzaga  va  diffuziya  qilinayotgan  gazlarning  parsial  bosimni  farqi- 
ga  bog'liq  bo'ladi.  O 'pkada  bunday  sharoit  mavjud.  Chuqur nafas 
olinganda alveolalar kengayadi  va ularning yuzasi  100-150 m2  ga­
cha  yetadi.  Xuddi  shunday  o'pkadagi  kapillarlarning  yuzasi  ham 
kattalashadi.  Alveolar  havodagi  gazlarning  parsial  bosimida  ham 
yetarlicha farq va venoz qonidagi  bu gazlarning kuchlanishida ham 
farq  bor  (11- jadval).
Jadvaldan  shu  narsani  qavd  qilish  mumkinki,  venoz  qonidagi 
gazlarning kuchlanishi  orasidagi  farqi  va ularning alveolar havo da-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

gi parsial bosimlari orasidagi farq kislorod uchun:  110-40 =  70 mm 
sim.  ust.  karbonat  angidrid  gazi  uchun  esa  4 7 -4 0   =  7  mm  sim. 
ustunini  tashkil  etadi.  Bosimlarning  bunday  farqi  organizmni  kis­
lorod  bilan  ta'm inlash  va  undan  karbonat  angidrid  gazini  ajratib 
chiqarish  uchun  yetarlidir.