Fiziologiyasi va gigiyenasi

Nafas chuqurligi va chastotalari. Voy aga yetgan odam daqiqa- 
s ig a l5—17  marta  nafas  harakatlarini  bajaradi:  bir  marta  tinch-nor- 
mal  nafas  olganda  500  ml  havo  oladi.  Jismoniy  ish  bajarganda  na­
fas  olish  2-3  martaga tezlashadi. Ayrim  sport  mashqlarini  bajarish 
paytida  nafas  harakatlari  daqiqasiga  40-45  martagacha  ortadi.
Jismoniy  mashqlar  bilan  chiniqqan  odam larda  aynan  bitta  ish- 
ni  bajarish  paytida  o'pka  ventilatsiyasining  hajmi  asta-sekin  orta 
boradi.  ya'ni  nafas  olish  shunchalik  sekin.  lekin  chuqur  bo ‘ladi. 
Chuqur  nafas  olinganda  alveolar  havo  80-90  %  ga  ventilatsiya 
qilinadi,  ya'ni  alveolalar  orqali  katta  miqdordagi  gazlarning  dif- 
fuziyasini  ta'm inlavdi,  Yuzaki  va  tez-tez  nafas  olinganda  alveo­
lar  havoning  ventilatsiyasi  jiddiy  darajada  kam  bo'ladi  va  nafas 
olinayotgan  havoning  nisbatan  katta  qismi  o 'lik   bo'shliq  deb  ata- 
luvchi -  burun,  halqum,  o g 'iz bo 'sh lig 'i,  kekirdakda va  bronxlarda 
qoladi.  Shunday qilib,  sport bilan shug'ullangan odamlar qoni sport 
bilan  shug'ullanm agan  odamlarnikiga  nisbatan  kislorod  bilan juda 
yaxshi  to'yinadi.
Nafasning  chuqurligi  bir marta  nafas  olinganida  o'pkaga tusha- 
digan  havoning  hajmi 
nafas havosi
  bilan  xarakterlanadi.
Yangi  tug'ilgan  bolalarda  nafas  olish  yuzaki  va tez  bo'ladi.  N a­
fas chastotasi juda o'zgaruvchan bo'lib,  uvqu paytida bir daqiqada- 
gi nafas  sikli  48-63  martagacha yetadi.
Bolalar  hayotining  birinchi  yilida  ularning  bedorligi  paytida 
nafas  harakatlarining  chastotasi  daqiqasiga  50-60  marta,  uyqu 
davrida  35-40  martani  tashkil  etadi.  1-2  yoshli  bolalarning  bedor-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ligi  paytida  nafas  chastotasi,  35-40,  2—4  yoshli  bolalarda  25—35 
va 4 -6  yoshli  bolalarda bir daqiqada 23-26  marta nafas  harakatlari 
kuzatiladi.  Maktab  yoshidagi  bolalarda  yana  ham  nafas  harakatla- 
rining  kamavishi  (1  daqiqada  18-23  marta)  kuzatiladi.
Bolalardagi  katta  miqdordagi  nafas  harakatlari  yuqori  o 'p k a 
ventilatsiyasim  ta ’minlaydi.  loylik  bolalarning  nafas  havosining 
hajmi 30 m l,l  yoshda -  70 ml.  6 yoshda  156 ml.  10 yoshda 230 ml. 
14  yoshda  300  ml  ni  tashkil  etadi.
Bolalarda  nafas  harakatlari  chastotasi  katta  bo'lganligi  nafas- 
ning  daqiqalik  hajmi  voyaga  yetgan  odamlarnikidan jiddiy  daraja­
da  yuqori  (1  kg  tirik  vaznga  nisbatan).
Nafasning  daqiqalik  hajmi  -   bu  odam  1  daqiqa  davomida  ola- 
digan havoning miqdoridir:  bu miqdor nafas harakatlarining soniga 
ko'paytirishyoM i bilan aniqlanadi.  Yangi tu g ‘ilgan bolalarda nafas­
ning daqiqalik hajmi  650-700  ml havoni. hayotining birinchi  vilini 
oxirida  2000-2600  ml,  6  yoshda  3500  ml.  10  yoshda  4300 ml  ni.
14  yoshda 4900 ml ni  tashkil  etsa.  voyaga yetgan  odam larda 5 0 0 0 - 
6000  ml  ni tashkil  etadi.