Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

 
Asab to‘qimasi
. Asab to‘qimasi neyronlar va neyrogliyadan iborat. Neyron 
noto‘g‘ri shaklga ega bo‘lgan, o`simtali asab hujayrasi (ilova:7-rasm). Asab 
o‘simtalari ikki turga bo`linadi. Kalta shoxlangan o`simtalarni dendritlar deyiladi. 
Dendritlar tashqi va ichki muhitdan ta’sirotlarni qabul qiladi. Neyrit yoki akson – 
bu uzun shoxlanmagan o`simta bo‘lib, qabul qilgan ta’sirotni ishchi organlarga 
yetkazadi (ilova:8-rasm). Morfologik jihatdan o`simtalarning soniga qarab 
neyronlar quyidagicha klassifikatsiyalanadi: 1. Unipolyar neyron – bitta o`simta 
neyritga ega bo‘lgan asab hujayrasi, ko`zning shox pardasida uchraydi. 2. 

---

37 
Bipolyar neyron – ikki o`simtali asab hujayrasi bo‘lib, undan bittasi neyrit, 
ikkinchisi dendrit. Bu neyronlar ham, ko`zning shox pardasida uchraydi. 3. 
Multipolyar neyron – hujayra tanasidan uchta va undan ortiq dendritlar va bitta 
neyrit bo‘ladi. Bosh miyaning va orqa miyaning kulrang moddasida uchraydi. 4. 
Yolg’on unipolyar neyron – bu neyronning tanasidan bitta o`simta chiqib, bu 
o`simta ikkiga ajraladi. Undan bittasi dendrit, ikkinchisi esa neyrit bo‘ladi. Bunday 
neyronlar orqa miyaning gangliy tugunlarida uchraydi. Neyronlarning funksional 
klassifikatsiyasi xam mavjud: 1. Sezuvchi yoki afferent neyronlar – bunday 
neyronlar ta’sirotni tashqi va ichki muhitdan qabul qiladi. 2. Harakatlantiruvchi 
yoki efferent neyronlar qo`zgalishni ishchi organlarga – muskullar, bezlarga, 
suyaklarga yetkazadi. 3. Qo`shimcha yoki assotsiativ neyronlar – bir – biri bilan 2 
ta yoki 3 ta neyronlarni bog`laydi. Neyrogliya – asab to‘qima tarkibiga kirib, 
himoya, chegaralantiruvchi, oziqlantiruvchi, sekretor funksiyalarni bajaradi. 
Hujayralarning hajmi va shakllari jihatdan neyrogliya ikki xil bo‘ladi: makrogliya
va mikrogliya. Neyrogliya hujayralaridan orqa miya kanalining, bosh miya 
qorinchalarining devorlari qoplangan, asab tolalarini o`rab turuvchi qobiqlar
neyrogliya hujayralaridan tuzilgan. Asab to‘qimasidan bosh miya va orqa miya 
tuzilgan.