Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

 
Ko‘zning optik tizimi va ko‘z akkomodatsiyasi. 
Ko‘zning optik tizimini 
Shox parda, gavhar va shishasimon tana tashkil qiladi. Bu tizim narsalarning 
kichraygan va teskari aniq tasvirini to‘r pardada hosil qiladi. Uzoqdagi narsalarga 
qaraganda ko‘z optik tizimining umumiy nur sindirish quvvati 59 dioptriya 

---

188 
atrofida, yaqindagi narsalarga qaralganida 70,5 dioptriyagacha ko‘payadi. Buning 
sababi shundaki, nurlar uzoqdagi narsadan ko‘zga parallel tushadi va ularni to‘r 
pardaga fokuslash uchun kuchli sindirish zaruriyati bo‘lmaydi (ilova: 66-rasm). 
Yaqin masofadagi jismdan ko‘zga tarqoq nurlar tushadi va ularni to‘r pardaga 
fokuslash uchun kuchli sindirish lozim. Bunga gavharning qavariqligini oshirish 
yo‘li bilan erishiladi. Gavharni qoplagan kapsulaning chetlari sinn boylamlarga 
o‘tadi, ular kipriksimon tanaga birikkan bo‘ladi. Sinn boylamlari doim tarang 
turganidan kapsulani tortib, gavharni siqadi va yassiroq shaklda ushlab turadi. 
Kipriksimon tanadagi silliq mushaklarning qisqarishi ssinn boylamlarining 
tarangligini bo‘shashtiradi, oqibatda, gavharga bo‘lgan bosim kamayadi va u, 
elastikligi sababli qavariqligini oShiradi. Ko‘zning to‘r pardadan turli masofada 
turgan narsalarni aniq va ravshan ko‘rishga moslashuvi - akkomodatsiya deb 
ataladi. Ko‘zni harakatlantiruvchi asab tarkibidagi parasimpatik tolalar, 
akkomodatsiyani ta’minlaydigan kipriksimon shakllarni inasabatsiyalaydi. Yosh, 
sog‘lom odam ko‘zining uzoqdan aniq ko‘rish masofasi cheksiz bo‘lib, ular 
uzoqdagi narsalarni ko‘z akkomodatsiya mexanizmini ishga solmasdan ravshan 
ko‘radi. Tiniq ko‘rishning eng yaqin masofasi ko‘zdan 10 sm uzoqlikdagi 
narsalardir. Undan yaqin masofada turgan narsani akkomodatsiya mexanizmi juda 
kuchlanganda ham aniq ko‘rib bo‘lmaydi. Odamning yoshi ulg‘ayishi bilan 
ko‘zning akkomodatsiya kuchi kamaya boShlaydi va yaqindan tiniq ko‘rish 
nuqtasi uzoqlasha boshlaydi. Buning sababi, gavhar o‘z elastigligini yo‘qotib,ssinn 
boylamlari bo‘shashganda o‘zining qavariqligini etarli darajada oshira olmasligiga 
bog‘liq. Bunday holatni prebiopiya yoki qarilikda uzoqdan ko‘rish deb aytiladi.