Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

 
Qorachiq va qorachiq refleksi.
Rangdor parda markazidan keyin 
nurlarni ko‘zning ichiga o‘tkazuvchi teshikni qorachiq deb aytiladi. Qorachiq
faqat markaziy nurlarni ko‘zga o‘tkazib, sferik aberratsiyani yo‘qotadi va to‘r 
pardada ravshan ta’sir paydo bo‘lishini ta’minlaydi. Sferik aberratsiya shox parda 
chetlariga tushgan nurlarning kuchliroq sinishidan iborat, bu nurlar to‘r parda 
oldidagi nuqtaga yig‘ilib, ko‘rishni xiralashtiradi. Rangdor pardada qorachiq 
kattaligini o‘zgartiradigan mushaklar mavjud: biri - qorachiqning halqa mushagi, 

---

190 
u qisqarganda qorachiq torayadi, bu mushakni ko‘zni harakatlantiruvchi asab 
tarkibidagi parasimpatik tolalar inasabatsiyalaydi; ikkinchi mushak, radial 
yo‘nalishdagi tolalarning qisqarishini ta’minlab, qorachiqni kengaytiradi. Radial 
mushakni simpatik asab qo‘zg‘atib, qisqartiradi. Simpatik asab tizimining 
qo‘zg‘alishiga bog‘liq holatlarda, masalan qo‘rqish, g‘azablanish va og‘riq 
sezishlarda qorachiq kengayadi. Asfiksiya ham qorachiqni kengayishiga olib 
keladi. Narkoz vaqtida qorachiqning kengayib ketishi, narkoz miqdorining juda 
ko‘payganidan va hayot uchun xavfli asfeksiya rivojlanganidan darak beradi. 
Sog‘lom odamda, ikkala qorachiqning kattaligi bir xilda bo‘ladi. Bir ko‘zning 
qorachig‘i toraysa yoki kengaysa, ikkinchisi ham torayadi yoki kengayadi. 
Ko‘zlarni yaqin nuqtaga qaratilishi qorachiqlarni torayishiga olib keladi. Yosh 
odam ko‘z qorachig‘ining diametri, oddiy sharoitda 1,5 mm dan 8 mm gacha 
bo‘lishi mumkin. Uning kattaligi yorug‘likka bog‘liq bo‘lib, havo ochiq va quyosh 
charaqlab turganida qorachiqlar juda ham torayadi va to‘r pardaga xaddan tashqari 
ko‘p nur tushishiga yo‘l qo‘ymaydi. qorachiqlar qorong‘ida maksimal darajaga 
kengayib ketadi. qorachiqni torayib-kengayishi to‘r pardaga tushgan nurlarning 
miqdorini 30 martagacha o‘zgartiriShi mumkin. To‘r pardadagi fotoretseptorlar 
qorachiq refleksining retseptorlaridir.