Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

 
Uzoqdan va yaqindan ko‘rish.
Nurlarni 
ko‘zda 
sinishining 
(refraksiyaning) odatdan tashqari ikkita nuqsoni (anomaliyasi) uchraydi. Ko‘z 
soqqasi bo‘ylama o‘qinining uzunligi 24,4 sm atrofida bo‘ladi. Ba’zi odamlarda 
ko‘z soqqasining bo‘ylama o‘qi o‘rtacha ko‘znikidan uzunroq, boshqalarda esa 
kaltaroq bo‘ladi. O‘qi kalta ko‘zga uzoqdan tushgan nurlar to‘r parda orqasidan 
fokuslanadi. Akkomodatsiya mexanizmlarini ishga solmasa, ko‘z uzoqdagi 
narsalarni aniq ko‘rmaydi (ilova:67-rasm). Kipriksimon mushak qisqarib 

---

189 
gavharning qavariqligi oshsa, nurlarning sinish darajasi ortadi, natijada ular nur 
pardaga fokuslanadi va uzoqdagi narsa ravshan ko‘rinadi. Bo‘nday xolatda 
ko‘rishni-uzoqdan ko‘rish yoki gipermetropiya deb aytiladi.Ko‘zi sog‘lom odam 
akkomadatsiya mexanizmini faqat yaqindan qaraganda ishlatsa, gipermetropiklar 
yaqinga qaraganlarida ham uzoqqa qaraganlarida ham bu mexanizmlarni ishga 
solishga majbur bo‘lishadi. Uzoqdan ko‘ruvchi kishilar ko‘zining, ravshan 
ko‘radigan eng yaqin nuqtasi, oddiy (emmetropik) ko‘znikidan ancha uzoqroq 
masofada bo‘ladi. Shu sababdan akkomodatsiya mexanizmlari to‘liq ishlatilsa 
ham, gavhar nurlari to‘r pardaga fokuslab beradigan darajagacha qavarmaydi. 
Gipremetropik odam yaqinida turgan narsalarni ravshan ko‘rish uchun va o‘qish 
uchun ikki tomonni qavariq linzali ko‘zoynakdan foydalanishi lozim. 
Prebiopiyadan (qarilikda uzoqdan ko‘rishdan) gipermetropiyani (uzoqdan 
ko‘ruvchi kishilarni) farqlash lozim. Gipermetropiyada ko‘z soqqasining 
tuzilishidagi 
to‘qsonga 
bog‘liq 
bo‘lsa, 
presbiopiya 
akkomodatsiya 
yetishmovchiligidan paydo bo‘ladi. Ammo, har ikkala holatning o‘xshash joyi ikki 
tomoni qavariq linzalardan foydalanishidadir. O‘qi uzun ko‘zga uzoqdan tushgan 
nurlar to‘r parda oldida, shishasimon tanada fokuslanadi. To‘r pardada esa 
uzoqdagi narsalarning xira aksi paydo bo‘ladi. Bunday holatni miopiya yoki 
yaqindan ko‘rish deb aytiladi. Miyopik ko‘zning aniq ko‘rishini eng uzoq nuqtasi 
cheksizlikdan ko‘zga ancha yaqin masofaga ko‘chadi. Uzoqni ravshan ko‘rish 
uchun miopik ko‘zli odam ikki tarafi botiq linzadan foydalanishi lozim. Bunday 
linza gavharning nur singdirish kuchini kamaytiradi va uzoqdan kelgan nurlarni 
to‘r pardada yig‘ilishini ta’minlaydi.