«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

53.savol:Maydon va vaqt summasiyasi?
Javob:Ayrim hollarda ikkita retseptor maydoni bir vaqtda qózgatilsa javob 
reaksiyasining kattaligi retseptor maydonlarini alohida qózgatishdan hosil bólgan 
javoblar yigindisidan katta bóladi.
Rasmda ikkita retseptor maydoni keltirilgan,ularning har birini alohida qózgatish 
refleksni yuzaga keltiradi. Retseptor maydonlaridan borayotgan maydonlaridan 
tolalarning ayrimlari umumiy neyronlarda tugallangan.Alohida retseptor maydoni 
qózgatilganda borayotgan tasirlar umumiy neyronlarni qózgata olmaydi.Natijada 
javob reaksiyasi kuchsizroq bóladi.Ikkala retseptor maydoni bir vaqtda qózgatilsa 
ijrochi azoning javob reaksiyasi , retseptor maydonlarini alohida qózgatishlari 
natijasida javob reaksiyasini arifmetik yigindisidan kóproq bóladi.
Qózgalishlarning nerv markazida yigilishini birinchi marta 1863 yili Rus olimi I.M 
Sechenov ochgan.Qózgalishlar nerv markazlarida yigilishining ikki turi bor: vaqtli 
fazoviy 

---

Kópchilik hollarda refleksni yuzaga keltirish uchun bitta tasir yetarli bólmaydi. Orqa 
miyali maymunda qadamlab yurish refleksini orqa oyoqlarini yakka kuchsiz tasirlash 
yóli bn yuzaga chiqarib bólmaydi.Yasirlash kuchini ózgartirmasdan ósha retseptor 
maydoni ketma ket ritmik qózgatilsa,orqa oyoqlarini navbatma navbat bukib yozish 
reaksiyalarini kórishimiz mumkin, bu vaqtli summasiya deyiladi. 
54.savol:Dominantlik fiziologiyasi?
Javob:Dominanta sózi Rus olimi A.A.Uxtomiskiy tomonidan 1923yili fiziologiya faniga 
kiritilgan.Markaziy nerv tizimda qaysidir nerv markazi boshqa markazlardan 
faoliyatiga ustunlik ,yani Dominantlik qiladi.Dominant markazi yuqori 
qózgaluvchanlika ega bólib ,turgun va davomli qózgalgan bóladi.Dominat markaz 
ózidan kuchsizroq qózgalagan markazlardan qózgalishni óziga tortib olish 
xususiyatiga ega. Natijada dominant markaz bn bogliq funksiya kuchayadi.
Masala: och hayvon ovqatlanayotganda terisinig hohlangan joyi elektr yoki bn 
qózgatilsa,ogriqdan qochish órniga ovqatlanishni tezlatadi.Ekzogen endogen va suniy 
dominantlar bólishi mumkin.Sovuq sharoitida baqalar orqa oyoqlarini tanasiga iloji 
boricha yopishtitirib olishadi. Shunday sharoitida baqaga har qanday tashqi tasir 
oyoqlarini yanada kuchliroq bukishiga olib keladi.