«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

55.savol: Irradiasiya va reverberasiya?
Javob:Miyada hosil bólgan qózgalish yoki tormozlanish jarayoni bir joyli bólibgina 
qolmasdan boshqa bólimlarga tarqalishi mumkin.Nerv jarayonlarining ózi hosil 
bólgan óchogidan qóshni hujayralariga tarqalishini Irradiasiya deyiladi.
Tormozlanish irradiasiyasi shartli tormozlanishning irradiasiyalanishini teri 
analizatorida kuzatish qulay.Farqlovchi tormozlanishning irradiasiyasini kuzatish 
uchun itning orqa oyogiga panjalaridan to son qismigacha terisinig mexanik 
tasirlanishi uchun metal tugmachalar yopishtiriladi.Tórtta tugmachalarini tasirlab 
sólak oqizuvchi shartli refleks hosil qilinadi va yaxshi mustahkamlanadi.Eng pastki 
tugmacha farqlovchi tasirlagich bólib xizmat qiladi va ovqat bn 
mustahkamlanadi.Tajriba yóli bn bir tomchi ham sólak oqmaydigan holat hosil 
qilindi.Demak yuqorigi 4 ta tugmacha shartli refleksni qózgatuvchi va oxirgi 5 – 
tugmacha tormozlovchi bólib xizmat qiladi.
Qózgalishning irradiasiyalanishi ham tormozlanishning irradiasiyalanishini 
kórsatuvchi tajribaga óxshagan tajribani kórish mumkin.
Itni orqa oyogiga panjalaridan chanoq suyagigacha bir xil masofada beshta tugmacha 
yopishtiriladi.Eng pastki 1- tugmachaga sólak oquvchi shartli refleks hosil 
qilinadi.Shundan keyingi 2,3,4,5- tugmachalar qózgatilsa ham itdan sólak oqish 
kuzatiladi.Doimi 1- tugmacha shartsiz qózgatuvchi bn mustahkamlanib,qolgan 

---

tugmachalar musthkamlanmasa,oxir oqibatda farqlovchi tormozlanish yuzaga 
keladi,yani 2,3,4,5 tugmachalardan kelayotgan xabarlarga sólak oqmaydi.Shundan 
sóng asosiy tajriba boshlanadi 1- tugmachani tasirlab sólak oqishi reaksiyasini 
qózgatgandan kn 15 sekund ótkazib 2- tugmacha tasirlansa sólak oqishi reaksiyasi 
tormozlanish órniga qózgaladi.Demak 1 tugmacha qózgalganda teri analizatorida 
qózgalish 2- tugmacha irradiasiyalanganligi kuzatiladi.
Boshqa tajribaga teri analizatorining keng qismida ish olib borildi.Qózgatuvchi 
tugmachalarini itning oldingi óchogidan boshlab tanasi orqali orqa oyoqlarigacha 
joylashtiriladi. 1- tugmacha qózgatuvchi,qolganlari tormozlovchi qilib tayyorladi.1- 
tugmachani qózgatib 0,5-1,0s ótgandan kn qóshni tugmachalarda qózgalishni 
irradiasiyalanganligi kuzatilgan.