Fizika-texnika

2.2. Yadro fizikasining hayotimizdagi ahamiyati
Yadro fizikasini chuqur o`rganish hayotimizga turli hil yengilliklar olib kelmoqda. Hayotimizga yengillik olib keladigan sohalardan biri va eng muhimi bu meditsinadir. Ya`ni insonning qanchalik turmush darajasi yaxshi bo`lishi ana shu joyda bevosita tibbiyotniong rivojlangani bilan bog`liqdir. Bu imkoniyatga esa, biz yadro fizikasini chuqur o`rganishimiz orqali erishishimiz mumkin. Aynan hozir ana shunday yutuqlardan bir nechtasini ko`rib chiqamiz.
Yadro nurlanishlari tibbiyotda tashxis qo'yishda va davolashda keng qo`llaniladi. Yadro nurlanishlari asosan radionuklidlar ko'rinishda tashxis qo`yishda qo`llaniladi. Radionuklid tashxisi yoki ayrim hollarda nishonlangan atomlar deb nomlangan metod qalqonsimon bez kasalligini aniqlash uchun qo'llaniladi. Shuningdek, bu metod qon va boshqa suyuqliklarning taqsimotini o'rganishga, yurak va boshqa a’zolarning kasalliklariga tashxis qo`yishga imkon beradi. Keyingi vaqtlarda zamonaviy tashxis qo‘yish metodlaridan biri bo`lgan pozitron emission tomografiya metodi tibbiyotda keng qo`llanilmoqda. Bu metod qisqa yashovchi radioizotoplami qo`llashga asoslangan. Pozitron emission tomografiya (PET), uni ikki fotonli emission tomografiya ham deyiladi. Bu metodda inson va hayvonlarning ichki a’zolari radionuklidli tomografiya yordamida o‘rganiladi. Yadro nurlanishlari tibbiyotda davolash sifatida ham keng qo`llaniladi. Tibbiyotda bu metod nur terapiyasi deb yuritiladi. Bu metod xavfli o‘smalami (saraton kasalligi) davolashda asosiy vosita hisoblanadi. O‘smalami nurlantirish uchun turli yadro nurlanishlari qo`llaniladi, ya’ni gamma-nurlanish, elektronlar, neytronlar, protonlar. Bu nurlanishlar manbalari sifatida reaktor, tezlatkichlar, radionuklid qurilmalar ishlatiladi. Shuningdek, PET metodining ishlash tamoyillari va uning fizikaviy asoslariga ham to'xtalib o'tiladi.
8-rasm. Elektron va pozitron ko`rinishi
Tibbiy diagnostikaning (tashxislash) asosiy masalasi bu inson ichki a’zolari strukturasini o‘rganishdan (vizualizatsiyalashdan) iborat. Nurli tibbiyot tashxis qo‘yish metodini 4 ta guruhga bo`lish mumkin:
• Rentgenografiya, kompyuterli rentgen tomografiyasi;
• Magnit-rezonansli tomografiya (yadromagnit rezonansli tomografiya);
• Tashxis qo‘yish uchun radionuklidlardan foydalanish;
• Emission tomografiya.