Физика ўҚитиш методикаси ташкент 2019 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

Linzada tasvir qanday hosil bo`ladi?

Linzaning optik kuchi nima?

Linzalar qanday asboblarda qo`llaniladi?

Yangi mavzuni boshlashdan oldin har xil ko`zoynaklar (tasvirni katta ko`rsatadigan, uzoqni yaxshi ko`radigan, kompyuterda ishlaydigan)ni o`quvchilarga tarqatib, ulardan qayerlarda foydalanish so`raladi. Shundan so`ng linzaga ta’rif beriladi. Slayd orqali linzani ifodalovchi tasvirni katta ekranga chiqarib, o`quvchilarga havola etiladi va tushuntiriladi.

Linza nima va uni qanday tushunamiz?
Linzadan yorug`likning qaytishidan va sinishidan nurlarning yo`nalishini o`zgartirish uchun yoki yorug`lik dastalarini boshqarish uchun foydalaniladi. Masalan: mikroskop, fotoapparat va boshqa shu kabi maxsus optik asboblarning yaratilishida ushbu qoidaga asoslangan. Bu asboblarning asosiy qismini linza tashkil etadi. Masalan, ko`zoynakning oynasi gardishga olingan linzadir. Ko`zoynakdan insonlar kichik narsalarni katta qilib, uzoqni yaqin qilib ko`rishda foydalaniladilar. Inson hayotida linzalarning qo`llanilishi muhim ahamiyatga ega. Demak linzalar shaffof jismlardan yasaladi. Shaffof jism deb nimaga aytiladi? Yorug`likni yaxshi o`tkazadigan moddalardan yasalgan jismlarga shaffof jism deyiladi. Ikki yoki bir tomoni sferik sirt bilan chegaralangan shaffof jismga linza deyiladi. Uni har qanday shaffof materialdan, hatto muzdan ham yasash mumkin.

Linzalarda tasvir yasash uchun optik o`qqa parallel nurlar yuboriladi. Linzaning bosh optik o`qi deb sferik sirtlarning O₁ va O₂ markazlaridan o`tuvchi to`g`ri chiziqqa aytiladi.

Linzalar qanday turlarga bo`linadi?
Linzalar qavariq va botiq linzalarga ajratiladi. Qavariq linza yig`uvchi, botiq linza sochuvchidir. Linzaning o`rta qismi chetlariga qaraganda yo`g`on bo`lsa qavariq, ya’ni nurlarni yig`adi, agar o`rta qismi chetlariga qaraganda ingichka bo`lsa botiq, ya’ni nurlarni sochadi. Linzalarning mana shu xususiyatidan amalda keng foydalaniladi. Masalan: Fatoapparatlarda yig`uvchi linzalar fotosuratga olinayotgan buyumni kichiklashtirgan tasvirni beradi. Sochuvchi linza kino apparatdagi kichik kadrdagi tasvirni yuzlab marta kattalashtirib beradi.