Филологические науки: состояние, перспективы, новые

süŋük (найза), ок сөзүнө окшогон курал-жарактардын 
жанында yıgaç, uruk (argamcı, arkan) ж.б. да метафоралык өлчөө 
бирдиктерин кезиктирүүгө болот.
ok – ок, жаанын огу, атылуучу ок (I 107), ok – ок, жаанын огу, 
атылуучу ок. (TTS I 107), çuraam okı – алыска атылуучу ок (TTS I 
719). 
turk – бардык нерселердин узундугу. Мисалы,“bir süngü 
turkı” – бир найзанын узундугу. “Уer iyni turkı” – Жердин 
узундугу жана эни (TTS I 611). 
Тарыхта түрктөрдүн лексикасында «узундук» түшүнүгүнө аты 
болгон сөздөр да конкреттүү нерселер менен бирдикте 
узундук/аралыкты өлчөөдө колдонгон. Б
уга окшогон өлчөө 
сөздөрү «Диван лугат ат-түрктө» да кездешет. Мисалы, 
turk (
k) «бир объекттин узундугу, бою» (I, 349) bir süngü turkı «бир 
сүңгүнүн узундугу». Клауссон сөздүн «бир нерсенин узундугу» 
дегенди билдирерин айтат (ED 537b). …Клауссон сөздүн tur- 

---

288 
этишинин уңгусунан келип чыкканын айткан. Сөз буддалык 
тексттерде да кездешип: altırar yegirmi erŋek turkı «он алты 
бармактай узундукта...», tört eŋrek /// turkınça yer, 
«Диван лугат ат-
түрктө»
бул зат атоочтон пайда болгон turkla- «өлчө» этиши да 
орун алат” дейт (DLT III, 445) [3, 5]. 
uruk – argamcı, аркан. (TTS I 153). Argamçı (=urgamçı) – 
«аркан» деген сөз Бабурда алыстыкты (бийиктикти) өлчөөчү сөз 
катары кездешет. (Кингдин пикири боюнча, 7 же 8 gez (жип); 
Стеингасс «узун жип, 20 zirâ узундугундагы бир жип. Ал эми 
Бабурда 
бул 
терминдин 
негизинен 
аркан, 
тросс 
деп 
колдонулгандыгы байкалган.
“7-8 кардан (kar – өлчөө бирдиги) турган ар бир үстөлчөнүн 
арасы, өгүздүн терисинен жасалган аркандар/жиптер менен бири-
бирине тыгыз байланды”. Сүлейман, arġamçı (аркан) «жүктү төөгө 
жүктөөрдө колдонулган кичирээк аркан». Ракуетте II “аркан жана 
жип” деп берсе, кыргыз тилинде “жүн же кылдан өрүлгөн жип” 
деп колдонулган. “…жип ~ tanap (өлчөө жиби) ~ urgan дагы 
аралык өлчөөдө колдонулган бирдиктер катары колдонулат [3, 3].