Farmatsevtika ishini tashkil

Istiqbolni aniqlashda modellash usullarini qo‘llanishi.
Istiqbolini aniqlashda 3 ta guruh modellari qoMlaniladi: mantiqiy, 
axborotli va m atem atik.
Mantiqiy m odeller
asosida dialektik prinsip yotadi. H ar qanday 
obyektlaming xususiyatlari bir-biriga bogMiq va biri ikkinchisiga 
ta ’sir etadi, boshqacha aytganda:
— agar qaysidir bir turdagi obyektlarda qandaydir o ‘zgarish- 
lar ro‘y bergan boMsa, unda o ‘xshash obyektlarda ham xuddi 
shunday jarayonlar sodir boMadi;
— agar o ‘xshash ikkitasidan bitta obyektda qandaydir yangi 
xususiyat topilgan boMsa, unda balki boshqa obyektda ham u 
aniqlangan boMishi mumkin.
A xborotli m o d ella sh
usullari b ila n istiq b o llash asosida 
ommaviy axborot oqim larning (m aqolalar, kitoblar, patentlar, 
ixtirolar va boshqalar) tahlili, strukturali va boshqa «axborotli 
signallar» nom li o'zgarishlar ham da turli xil yangi g'oyalarni 
aniqlanishi turibdi. M a’noli tahlil (kontent-tahlil) axborotni sifatli 
va miqdoriy o ‘rganishni taxm in qiladi. Bunda tezlik, struktura, 
o 'zaro m u n o sab atlar, o ‘rtacha k attallik lar va boshqa nisbiy 
ko‘rsatkichlar hisoblanadi.
183

---

10.4. DORI VOSITALARIGA BO‘LGAN TALABNING 
TURLARI VA TASNIFI
Dori vositalarining ehtiyoji ulaming haqiqiy iste’moli va ularga 
b o ‘lgan talabni o ‘zgarish qonuniyatlari tahlil aniqligi bilan bevosita 
bog‘liqdir.
T alab deganda pullarda ifodalangan u yoki bu tovarga 
xaridorlam ing ehtiyoji tushuniladi. Talabni m iqdoriy jih atd an
oMchash mumkin, bunda talab kattaligi tushunchasi qoMlaniladi. 
Bu xaridor (iste’molchi)lar xohlaydigan, aniq narxlar bo ‘yicha 
qaysidir davr ichida moliyaviy imkoniyatlarga ega bo‘lgan, sotib 
olishga tayyor bo‘lgan m a’lum tovar miqdorini bildiradi. Bundan 
kelib chiqadiki, sotiladigan tovaming talab hajmi eng aw alo uning 
narxi bilan bogMiq. Odamlar, xarid qiladigan tovar miqdori va uning 
bahosi o ‘rtasidagi munosabati talab qonunini ta ’riflaydi. Ba’zi teng 
sharoitlarda tovar narxi va talabning kattaligi o ‘rtasida qayta (yoki 
salbiy) aloqa, ya’ni narxlami pasayishi, talabni ko'payishiga olib 
kelishi va aksincha mavjudligini talab qonuni tasdiqlaydi.
Talabning kattaligiga ikkita guruh omillar muayyan ta ’sir etadi:
— Dori vositalarga boMgan ehtiyojni shakllantiruvchi omillar;
— Iqtisodiy ko‘rsatkichlar guruhi (tovar va uning o ‘xshashini 
narxi, iste’m olchining darom adi va boshqalar).