Fargona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti kimoyo yunalishi

Oksidlanish darajasi. Ayni birikma batamom ionli tuzilishga ega deb faraz qilinganda, uning tarkibidagi biror elementning shartli zaryadi o'sha elementning oksidlanish darajasi deyiladi. Elementlarning oksidlanish darajasini aniqlashda quyidagilarga rioya qilinadi:

1. 
   Erkin holda elementlarning oksidlanish darajasi 0 ga teng deb
   qabul qilingan.
   
2. 
   Vodorodning oksidlanish darajasi metall bilan hosil qilgan gidridlari-
   dan boshqa hamma birikmalarida +1 ga teng: H^'O, H^¹ SO₄,H^+IC1,H2'S
   Gidridlarda bo'lsa uning oksidlanish darajasi — 1. Masalan, NaH.
   
3. 
   Peroksid va ftor bilan hosil qilgan bmkmalardan boshqa hamma
   holatlarda kislorodning nksidlanish Harajasi — 2 ga tcngdir. Masalan,
   H,O"², HNOf ,SO,². Peroksidlarda kislorodning oksidlanish darajasi
   

-1 gateng. Masalan, H,O'', Н-О'-СИ-Н, Na^, Na-Q-'-O'-Na. Ftor bilan hosil qilgan birikmalarda kislorodning oksidlanish darajasi +1 (Oj¹ F,-¹) va +2 (O⁺²F₂~') ga teng.
4. Metallarning oksidlanish darajasi birikmalarda doimo + qiymatli bo'ladi va u, asosan, metall joylashgan gruppaning raqamiga teng bo'ladi. Masalan, natriyning oksidlanish darajasi +1, kalsiyning oksidlanish darajasi +2, aluminiyning oksidlanish darajasi +3.
Murakkab modda tarkibidagi barcha elementlarning oksidlanish darajalari yig'indisi nolga tengligini nazarda tutish kerak. Masalan, KMnO₄ tarkibidagi marganes atomining oksidlanish darajasini aniqlash zarur. Buning uchun kaliyning oksidlanish darajasini +1 va kislorodnikini —2 deb olib, marganesning oksidlanish daraja­si x quyidagi tenglama asosida topiladi:
+1 + x + (-2) -4 = 0, bunda x = +7 Sulfat kislotadagi oltingugurtning oksidlanish darajasi:
H,^I+S^XO₄²-, (+1) • 2 + x + (-2) • 4 = 0, x=+6 dir. Sulfit kislotadagi oltingugurtning oksidlanish darajasi:
H₂¹⁺S'O,²-, (+1) • 2 + x + (-2) • 3 = 0, x = +4 dir. Ayrim hollarda bunday yo'l bilan topilgan oksidlanish darajasi unchalik to'g'ri bo'lmasligi mumkin. Masalan, Na^⁺ SS O\
(+l)2 + 2x+(-2) • 3 = 0, x =+2
Bunday holda birikmaning struktura formulasini tuzish talab etiladi:
Na - О +4 / О
s^C
Na -O" ^S°
Bu yerda oltingugurtning bittasi +4, ikkinchisi 0 oksidlanish darajasiga egadir. Yoki natriy persulfatni olib (Na,^RS^x₂O^ ) ko'radigan bo'lsak,
(+1) • 2 + 2x+(-2) • 8 = 0, x=+7
Oltingugurtning oksidlanish darajasi +7 ga o'xshaydi, bunday bo'lishi mumkin emas, ya'ni oltingugurtning yuqori oksidlanish darajasi +6 dir. Agar struktura formulasini yozadigan bo'lsak:
.0+6/0
^ >?
o^ ^o о+⁶/o
^Na\ s С ^o-^ ^o
oltingugurtning oksidlanish darajasi +6, kislorodniki —1 va —2 dir.