Farg`ona davlat universitet Tabiiy fanlar fakulteti geografiya yo`nalishi 3-kurs 19. 66 – guruh talabasi G`anijonova Ravshanoyning

1
– rasm.
2- rasm.

1.2. Yer shari iqlim mintaqalari…………………………………
Iqlim mintaqalari - Yer yuzasi kenglik boʻylab yoki kenglikka yaqin yoʻnalishda choʻzilgan, bir-birlaridan quyoshning nur energiyasi bilan isitilishiga hamda atmosferadagi havo harakatlariga koʻra farq qiluvchi zonal mintaqalar. Iqlimi ning hosil boʻli-shiga asosiy sabab Yerning kurra (shar) shaklida ekanligidir. Yer yuzida ekvatorial, 2 subekvatorial (Shim. va Jan. yarim sharlar uchun), 2 tropik, 2 subtropik, 2 moʻʼtadil, subarktika, sub-antarktika, arktika va antarktika Iqlimi ajratilgan. Sayyoramizning Quyosh tomonidan notekis isishi va yogʻinlarning yer yuzasida taqsimlanishi tufayli Yer iqlimi juda xilma-xildir. Iqlimlarning birinchi tasniflari 19-asrning 70-yillaridayoq paydo boʻlgan va tavsiflovchi xarakterga ega boʻlgan. Moskva davlat universiteti professori B.P.Alisovning tasnifiga ko'ra, Yerda iqlim zonalarini tashkil etuvchi 7 turdagi iqlim mavjud . Ulardan 4 tasi asosiy, 3 tasi esa oʻtish davri. Asosiy turlari quyidagilardir:
Ekvatorial iqlim zonasi . Bu turdagi iqlim ekvatorial havo massalarining yil davomida hukmronligi bilan tavsiflanadi. Bahor (21 mart) va kuz (21 sentyabr) tengkunlik kunlarida Quyosh ekvatordan yuqori zenitda bo‘lib , Yerni kuchli isitadi. Bu iqlim zonasida havo harorati doimiy (+24-28°S). Dengizda haroratning o'zgarishi odatda 1 ° dan kam bo'lishi mumkin. Yillik yog'ingarchilik miqdori sezilarli (3000 mm gacha), tog'larning shamol yonbag'irlarida yog'ingarchilik 6000 mm gacha tushishi mumkin. Bu erda yog'ingarchilik miqdori bug'lanishdan oshadi, shuning uchun ekvatorial iqlimdagi tuproqlar botqoq bo'lib, ularda zich va baland nam o'rmonlar o'sadi.. Bu zonaning iqlimiga bu erga mo'l-ko'l yog'ingarchilik keltiradigan savdo shamollari ham ta'sir qiladi. Ekvatorial iqlim tipi Janubiy Amerikaning shimoliy hududlarida shakllangan ; Gvineya ko'rfazi qirg'og'ida, Kongo daryosi havzasi va Nilning yuqori qismida , shu jumladan Afrikadagi Viktoriya ko'li qirg'oqlarida ; Osiyodagi Indoneziya arxipelagining katta qismi va Hind va Tinch okeanlarining tutash qismlarida.