|
Bob yuzasidan savollar:
1. Gaz-mazut о‘txonalarining afzallik va kamchiliklari.
2. Mazut yondirgichlarining tuzilishi va ishlash tartibi.
3. Gaz-mazut yondirgichlarining IES bug‘ generatorlarida о‘rnatilish tartibi.
4. Gaz va mazut yoqishga mо‘ljallangan о‘txonalarning tavsifnomalari.
5. Qizdirish yuzalarining yuqori haroratli korroziyasini tushuntiring.
6. Qizdirish yuzalarini past haroratli korroziyasiga sulfat kislotasining ta’siri.
MA’RUZA № 8: ORGANIK YOQILG'INING YONISHI
1. Qizish yuzalarining issiqlikni qabul qilishi.
2. O‘txona ekranlari konstruksiyasi.
3. Tabiiy aylanma oqimli qozonlarning vertikal o‘txona ekranlari.
Tayanch iboralar: kapital qо‘yilma, forsunka, ekonomayzer, havo qizdirgich, issiqlik almashinish yuzalari, yо‘ldosh gaz, domna gazi, gaz zichlamali ekran tizimlari.
Mazut tabiatan yuqori nazariy yonish haroratiga ega; juda kam miqdordagi namlik tarkibi bilan ham yuqori reaksion yoqilg‘i sanaladi; yuqori haroratlarda mash’alaning boshlang‘ich nuqtalarida yonishni boshlaydi, shuning ta’sirida о‘txona yonish kamerasining pastki qismlarida joylashgan ekran tizimlariga intensiv radiatsion issiqlik uzatilishiga imkoniyat beradi.
Yuqori oltingugurtlik darajasiga ega mazutlar yoqilganda yuqori toksik ta’sirga ega azot va oltingugurt oksidlari paydo bо‘lishi kuzatiladi. Yoqilg‘ining yonish mahsulotlari tarkibida toksik oksidlar bilan bir qatorda uglerod ikki oksidi ham chiqadi, biroq D.A. Frank-Kamenetskiyning yozishicha, uglevodorodli yoqilg‘ilar yonish jarayonida uglerod ikki oksidi boshlang‘ich bosqichda paydo bо‘ladi va keyinchalik yonishning tugallanish bosqichida yonib ketadi. Shuning uchun ham azot va oltingugurt oksidlari, tabiiy gaz yoqilganda esa azot oksidlari havoni zaharlovchi asosiy gazlar sanaladi.
Ish unumdorligi 265 kg/s (950 t/s) bо‘lgan TPP-110, TPP-210, TPP-312 bug‘ generatorlarida mazut va tabiiy gaz α 1,03 bilan yoqilganda yonish mahsulotlari tarkibida azot oksidlarining miqdori 0,8 – 1,1 g/m3 ni, 300 va 800 MVt quvvatli bloklarning toshkо‘mir, mazut va tabiiy gaz yoqishga mо‘ljallangan α = 1,1 ÷ 1,2 kо‘rsatkichli bug‘ generatorlari yonish mahsulotlari tarkibidagi azot oksidlari miqdori esa 1,5 – 2 g/m3 ni, bir martalik ruxsat etilgan miqdori esa 0,085 mg/m3 ni tashkil qiladi.
Bunday zaharli gazlarning katta miqdordagi yonish mahsulotlari bilan atmosferaga chiqarib yuborilishi havo havzasini ifloslaydi. Shuning uchun ham atmosfera havosini azot oksidlari bilan ifloslanishini oldini olish, uning miqdorini kamaytirish dolzarb va yechimini kutayotgan muammo sanaladi.
Tadqiqotlar kо‘rsatishicha yonish jarayonida NO paydo bо‘ladi. Bug‘ generatorining gaz trakti bо‘ylab harakatlanish davomida NO ning keyingi oksidlanishi kuzatilmaydi. Tutun gazlari atmosferaga chiqqandan keyin NO ning asosiy qismi qisqa vaqt oralig‘ida atrof-muhit havosidagi kislorod bilan quyidagicha reaksiyaga kirishish natijasida, NO2 ga aylanadi:
2 – rasmda chiqadigan azot oksidlarining ortiqcha havo miqdoriga bog‘liqlik grafigi keltirilgan [10].
Haqiqatda chiqayotgan NO ning ortiqcha havo koeffitsiyentiga bog‘liqligi αkr sohasida maksimum ekstremal xarakterga ega bо‘ladi, biroq uning katta qiymatlari stexiometrik aralashmalar (α = 1) uchun kо‘zga tashlanadi. αkr gacha NO chiqishining ortib borishi erkin kislorod konsentratsiyasining ortishi bilan izohlanadi. NO chiqishining maksimal kо‘rinishi stexiometrik tarkibga ega bо‘lgan yonuvchi aralashma yoqilganda kuzatiladi. α > 1 bо‘lgan yonuvchi aralashmadan NO ning chiqishi muvozanat holati konsentratsiyasidan kichik bо‘ladi, oksidlovchi miqdori kam bо‘lgan yonuvchi aralashmalarda NO ning chiqish konsentratsiyasi muvozanat holatiga yaqinlashadi.
Masalan, α = 1,15 bо‘lganda NO ning muvozanat konsentratsiyasi umumiy hajm bо‘yicha 0,26 % ni, mash’alada tajribaviy aniqlangan konsentratsiyasi esa – 0,005 %, shuningdek, α = 1,15 bо‘lganda esa NO ning muvozanat va aniqlangan konsentratsiyalari bir xil bо‘ladi va 0,005 % ni tashkil qiladi.
Biroq α ning qiymatini о‘zgarishi, nazariy yonish haroratini ham о‘zgartiradi. 10.2 – rasmda tasvirlangan grafik nafaqat NO ning α ga bog‘liqligini, shuningdek, haroratga bog‘liqligini ham ifodalaydi. О‘zgarmas haroratda α kо‘rsatkichining ortishi NO ning chiqishini ham kuchaytiradi.
Asosan mash’aladagi maksimal harorat zonasida NO hosil bо‘ladi va ularning diapazoni kichik uzunlikdagi uchastkada sodir bо‘ladi. Mash’aladagi NO konsentratsiyasi issiqlik ajralish yuzasi zichligiga proporsional ravishda ortadi.
Tajribalar asosida hosil bо‘lgan faktlardan kelib chiqib, reaksiyalanish zonasida yuqori haroratlarda atomar kislorod hosil bо‘ladi va uning miqdori atmosfera kislorodining termik dissotsiatsiyalanishi hisobiga hosil bо‘layotgan atomar kislorod miqdoridan bir necha marta katta bо‘ladi, hamda azot oksidlarining hosil bо‘lish mexanizmi quyidagicha bо‘ladi deb aytish mumkin:
О‘txona kameralarida yonish harorati tajriba kо‘rsatkichlaridan past, shuning uchun ajraladigan issiqlikning katta qismi ekran yuzalariga uzatiladi. Bu sharoitlarda azot oksidlarining maksimal chiqishi = 1,1 – 1,15 kо‘rsatkichlarda kuzatiladi. ning qiymatini 1,0 dan kо‘rsatilgan kattalikkacha о‘zgarish diapazonida о‘txona kamerasidagi yonish harorati sekin о‘zgaradi va azot oksidlarining paydo bо‘lishiga kislorod konsentratsiyasining ortishi о‘z ta’sirini kо‘rsata boshlaydi.
Ortiqcha havoning miqdori kichik bо‘lganda va yuqori yonish haroratining kichik qiymatlarida atomar kislorodning miqdorini kamayishi azot oksidlarining miqdori kamayishiga sabab bо‘lishi mumkin. Bunday shart reaksiyalar natijasida oltingugurt angidridini ham kamayishiga olib keladi. Keltirilgan shartga kо‘ra о‘txona jarayonini tashkil etishga erishishning bir qator usullari mavjud bо‘lib, ularga:
- ekonomayzer yoki havo qizdirgich gaz yо‘llaridan olingan yonish mahsulotlarini о‘txonaning quyi qismidan retsirkulyatsiyalash. Retsirkulyatsiyalanadigan gazlar yondirgich tagida о‘rnatilgan soplo yoki yondirgichning о‘zi orqali beriladi. Retsirkulyatsiya bir paytning о‘zida haroratni va kislorod konsentratsiyasini kamaytiradi;
- past haroratli gazlarni ichki retsirkulyatsiyasini tashkillashtirish;
- ikki pog‘onali yoqish, bu jarayonda yoqilg‘ining asosiy massasi havo yetishmovchiligi bilan yoqiladi va hosil bо‘lgan yonuvchi aralashma pasaytirilgan harorat zonasida yondiriladi;
- bug‘ purkash yо‘li bilan haroratni pasaytirish.
2 – rasm. Azot oksidlarining chiqish kо‘rsatkichini ortiqcha havo koeffitsiyentiga bog‘liqlik grafigi.
Bunday yondirish usullarining qо‘llanilishi mazut yoquvchi bug‘ generatorlarining ishlash ishonchliligini oshiradi. Gaz va mazut yoqilg‘ilari uchun xarakterli bо‘lgan yuqori yonish haroratlari ekran quvurlarini kuyishini keltirib chiqaruvchi, qizdirish yuzalarining issiqlik kuchlanishini vujudga keltiradi. О‘txona kamerasining quyi qismlarida harorat kо‘rsatkichini pasaytirish yо‘li bilan bu xavf bartaraf etilishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
