Фанидан маъруза матни

 
17 – маъруза. Сув омбори фойдали хажмини асослаш. ГЭС ва ГАЭС номинал қувватларини 
танлаш 
асослари. 
Комплекс 
сув 
хўжалик ва гидроэнергетик объектларининг 
самарадорлигини ошириш йўналишлари. 
 
Гидроузел нормал сув сатҳини НСС танлашда ҳар бир НСС варианти учун дастлабки 
ҳисобларда сув омбори ишлатилиш чуқурлиги, ГЭС номинал қуввати ва сув миқдорини тартибга 
солиш режими оптимал катталикларда қабул қилинган деб шарт қўйилади. 
НСС ни ўзгартириш поғонадаги бошқа гидроузелларга таъсир қилади. НСС ни оширилса 
напор, қувват ва электр энергияси юқори гидроузелда камаяди. 
Аксинча НСС кўпайиши сув омбори тартибга солиш ҳажмини яхшилайди ва қуйида 
жойлашган гидроузел энергетик кўрсаткичларини кўтаради. 
Бунда экалогик муоммолар ҳосил бўлиб, катта шаҳарларни сув босишдан сақлаш, саноат 
корхоналарини кўчириш, қишлоқ хўжалигини ерларини таъсирсиз қолдириш ва бошқаларни ҳал 
қилишниталаб қилади. 
НСС танлашда оптималлик меъзони бўлиб 

---

РЗ
Г
РЗ
3Э
бу ерда 
РЗ
Г
ва
РЗ
3Э
- ҳамма ҳисобий ҳаражатларни ГЭС ва алмашинувчи ИЭС бўйича 
ошириш. 
Дастлабки ҳисоблашда НСС нинг бир нечта вариантлари белгиланиб ЭЭТда гидроузелни 
ишга туширишда ҳаражатлар ошиши Р3, бошқа гидро узел поғанасида ҳаражатлар Р3
поғ
ва 
ЭЭТда алмашинадиган (КЭС) электростанция ҳаражати аниқланади. Р3 ва Р3
зэ
катталикларига 
ЭУЛ ва подстанция бўйича қўшимча ҳаражатлар киради. Ҳисоблашга Р3
гқ
ва
Р3
3қ
- яъни 
қўшимча объектларга ѐки бошқа тадбирларга, ГЭС ва КЭС энегетик эффектини тенглаштиришга 
ҳаражатлар ҳам киради. 
НСС отметкасини кетма- кет ошириш иккита аралаш отметка бўйича таққослашда 
ҳаражатлар ошиш тенглашгунча бажарилади. 
Р3
Г
+ Р3
ГҚ
±
Р3
ПОҒ
≈
Р3
ЗЭ
+ Р3
З.Қ
Кейинги НСС отметкасини ошириш иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ эмас, чунки 
қўшимча ҳаражатлар қаралаѐтган ва бошқа гидроузеллар бўйича ҳаражатлар алмашинувчи 
электростанция ҳаражатидан катта бўлади.
НСС отметкаси қуйдаги шарт бажарилганда иқтисодий асосланган бўлади. 
Р3
К
±
Р3
ПОҒ
+ Р3
КҚ
≈
Р3
ЗЭ
+ Р3
АР
+ Р3
ЗҚ
бу ерда Р3
АР
- комплекс фойдаланиладиган гидроузелда ҳаражатлар ошиши; 
Р3
К
- комплекс сувдан фойдаланувч илар ҳаражати иқтисоди. 
НСС отметкасини охирги танлаш гидроузелдан энергетик ва коплекс фойдаланилган ҳолда 
амалга оширилади, яъни социал, табиат муҳофазаси, мудофа, сув ва электр таъминоти 
ишончлилиги, сув ва энергия сифати ва бошқалар.