Фанидан маъруза матни

Гидроузел параметрларини асослаш ва ГЭС самарадорлигини аниқлаш
Энергетик гидроузелларнинг асосий параметрларига нормал сув стаҳи (НСС), сув омбори 
ҳажми V, ГЭС номинал қуввати N
Г
ва ўртача йиллик энергияси Э
Г
киради. Бош параметр НСС 
ҳисобланиб, у сув босадиган ва ер ости суви кўтариладиган майдон юзасини ва гидротехник 
иншоот ҳамма параметрларини аниқлайди. 
НСС га юқоридаги V, N
Г
, Э
Г
ва бошқа НСС катталиклар боғлиқ ошиши билан сув омборига 
ва гидроузелга капитал сарф кўпаяди, ҳамда сув омбори ҳажми V ва N
Г
ошади. 
ГЭС номинал қуввати N
Г
техник-иқтисодий ҳисоблардан топилади. Умумий иқтисодий 
кўрсаткич солиштирма капитал сарф А
Г
бўлиб номинал қувватни ҳарактерлайди. 
Г
Г
Г
N
К
А
ѐки
Г
Э
Г
N
К
А
, (сўм/кВт)
бу ерда К
Э
- энергетикага ажратилган капитал сарф. 
А
Г
- 1 кВт наминал қувватга ажратилган
ўртача солиштирам капитал сарфни билдиради.

---

Берилган НСС да номинал қувват ошганда А
г
камаяди, бунга сабаб ўзгармас капитал сарф 
К
о
миқдорининг тўғон ва сув отбори бўйича ГЭС номинал қувватининг катта қийматларига 
бўлинишидир. 
Кўп ҳолларда К
Г 
= f(N
Г
) боғланиши 
К
Г 
К
о
+ а
Г
N
Г 
кўринишда ѐзилиши мумкин. 
Бу ерда К
о
- гидротехник иншоотлар ва сув омбори бўйича; N
Г
= 0 даги капитал сарф; а
Г
- 
ошиқча капитал сарф солиштирма катталиги ѐки қўшимча квт баҳоси. 
ГЭС берилган қуввати N
г
= N
г1
бўлса, унда сув омборли гидроузел капитал сарфи К
г1 
га 
тенг бўлади. 
Номинал қуввати N
Г
га оширсак К
Г
ҳам К
Г
= а
Г
N
Г
га ошади.
Унда 
г
г
г
г
г
г
Г
N
К
N
N
К
К
а
1
2
2
2
а
г
баҳосига ГЭС биносини кенгайтириш, жиҳозлар баҳосива бошқа иншоатлар капитал сарф 
ўзгариши киради. 
Дарѐ ўзани ГЭСларида тик қувват жойлаштрилса қўшимча капитал сарф қўйи бьеф 
сезиларли рол ўйнаб қиш ойида сув сатҳи кўтарилишига боғлиқ бўлади. 
Деривацион ГЭС ларда қўшимча қувват капитал сарфига сув қабул қилиш иншоатини 
деривацияни, напор бассейнини, тенглагич
резервуарини, турбина трубопроводини, ГЭС биноси ва жиҳозларини, ҳамда сув чиқариш 
каналини ва бошқа кенгайтириш киради. 
ГЭС наминал қувати N
г
берилган НСС ва V ҳажимда аниқлангани учун N
г
оширилганда 
сув омбори бўйича капитал сарф ўзгармайди. Аниқ ҳисобларда а
г
катталиги N
г
ни ГЭСнинг битта 
агрегатида оширилганда аниқланади. 
N
г
ошиши билан Э
г
ГЭСда ошади, лекин 
Э
г
кўпайиши камаювчан ҳарактерга эга
расмда бу ўзгариш тартибга солинган ўртача ойлик ГЭС қуввати бўйича берилган НСС ва V учун 
кўрсатилган.
ГЭС қўшимча кВт қувватдан фойдаланиш соати қуйидаги кўринишга эга: 
t
Э
N
г
u
ГЭСлар учун асосий ҳарактеристикалардан бири номинал қувватидан фойдаланиш соати 
ҳисобланади: 
Т
Э
N
г
u
Т
н
наз
= 8760 с. га тенг.