Fan o’qituvchisi T. Asadov O’zbek tilshunosligi kafedrasi mudiri A. Axmedov

O.I.Moskalskaya supersintaktik butunlik va abzasni solishtirar
ekan, supersintaktik butunlikning sintaktik mohiyatga ega hodisaligini,
abzas esa kompozitsion sath birligi ekanligini ta’kidlaydi.
Hozirgacha mavjud bo‘lgan abzas haqidagi mulohazalardagi asosiy
nuqtalarni shunday guruhlashtirishimiz mumkin:
1) abzassintaktik birlik;
2) abzas - sintaktik birlik emas;
3) abzas - kompozitsion-stilistik birlik; ... ,
4) abzas - kompozitsion-grafik usul.
N.A.Levkovskayaning ko‘rsatishicha, matnni boMaklarga ajratish
- ko‘p aspektli murakkab jarayon, bu jarayon, umuman, ikki
tomonlama xarakterga ega, ya’ni, birinchidan, u matnning funksional
yo‘nalishi - matnning pragmatic maqsadi bilan bog‘liq bo‘lgan
obyektiv jarayon. Matnni boMaklarga ana shunday, ya’ni matnning
pragmatik maqsadi tarzidagi o‘ziga xos dixotomiya mavjud boMadi.


Ye.A.Referovskayaning ilmiy kuzatishlarida ham abzas
mohiyatidagi subyektivlikka asosiy e‘tibor qaratilgan. Uningcha,
“abzas muallijning individual manerasiga muvofiq tarzda mavzuning
mazmuniy rivojiga, supersintaktik birlik esafikr ifodusining structural
shakllanishiga qaratilgan ”dir.
0 ‘zbek tilshunosligida mata haqidagi ishlaming aksariyatida mata
birliklari haqida gap borganda, shunday birliklar sifatida, asosan,
jumla, murakkab sintaktik butunlik, abzas sanab o‘tiladi.
Nemis tadqiqotchisi V.G.Admoni abzasning, eng avvalo, grafik
butunlik ekanligini ta’kidlaydi.Rus tilshunosligida abzasni
punktuatsion vositalar sistemasi ichida qarash an’anasi ham mavjud.
I.R.Galperin o‘z kitobida abzas xuddi tinish belgilari kabi
matndagi mantiqiy va emotsional jihatlami alohida ta’kidlab, uni
ko‘rsatish uchun xizmat qiladigan vosita, kompositsion-grafik usul