Fan o’qituvchisi T. Asadov O’zbek tilshunosligi kafedrasi mudiri A. Axmedov

tamoyillarini (semantik, grammatik va kompozotsion-stilistik) ishlab
chiqqan. Shu asosda matndagi bir kichik mavzuning tugallanib, yangi
bir mavzuga o‘tilishi supersintaktik butunlikni tashkil etuvchi nisbiy
mustaqil gaplar orasida mustahkarn semantik-grammatik aloqa
mavjudligini, ayni shu aloqa supersintaktik butunlikning semantikstruktural
yaxlitligini ta’minlashini juda to‘g’ri ta’kidlagan.
Supersintaktik butunlikning shakllanishida gaplar ishtirok etadi,
buni hech kim inkor etmaydi. Lekin ikki yoki undan ortiq gapning
o‘zaro birikib, muayyan bir butunlikni shakllantirishi shunchaki bir
oddiy jarayon emas, balki benihoya murakkab va serqatlam hodisadir.
Ana shunday gaplar yig’indisini yaxlitlashtiradigan bir qator omillar
mavjud. Ayni shu masala borasida fikr yuritgan tadqiqotchilaming
aksariyati (I. R. Galperin, O.I.Moskalskaya, Z.Ya.Turayeva,
I. M.Loseva, A.Mamajonov, M.To‘xsanov, M.Abdupattoyev va
boshqalar) yagona kichik mavzuning umumiyligi va o‘zaro uyg’unligi,
semantik-grammatik hamda kommunikativ yaxlitlik kabi jihatlami ana
shunday omillar sifatida qayd etadilar. Masai an, quyidagi parchada
mazkur omillaming barchasi mavjud, shuning uchun ham uni alohida
supersintaksik butunlik deyish mumkin: Kishi ortiqcha qo ‘rqqanda
gangib a ’zosi harakatsiz va og’riq holga tushadurkim, albatta, buni
biz qattiq qo 'rqqandan deb bilamiz. Darhaqiqat, bizning qarshimizga
yo ‘Ibars chiqsa, biz qattiq qo ‘rqamiz, chunki bizni o ‘lim kutadir, inson
uchun dunyoda o'limdan qo‘rqinch narsa yo'q. Binoan alayhi biz
bundagi qo ‘rquvni tabiiy hisoblaymiz. Ammo qizig’i shundakim, bizni
dunyo baxti kutganda, bizga saodat bashorati berilganda nega biz
o'lim kutgandagi holga tushamiz va uzviy tashkilotimiz birinchidagi
holatni kechiradir (A.Qodiriy, “0 ‘tkan kunlar”)-