«fаlsаfа» modulidan oʼquv-uslubiy mаjmuа

Texnooptimizm. Аmmo qayd etilgan qarashlar 60-yillarning boshlariga kelib texnokratik kayfiyatlarning yangi toʼlqini bilan chetga surib qoʼyildi va qariyb ikki oʼn yillik mobaynida ommaviy ongga oʼz taʼsirini yoʼqotdi. Bunga urushdan keyingi davrda jahonning deyarli barcha iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarini qamrab olgan sanoat yuksalishi sabab boʼldi. 1957 yilda taniqli iqtisodchi va sotsiolog J.Gelbreyt «Serobgarchilik jamiyati» kitobini eʼlon qildi va uning asosiy gʼoyalarini keyinchalik oʼzining «Yangi industrial jamiyat» deb nomlangan boshqa asarida rivojlantirdi. Uning asarlarida inson fan va texnika sohasida erishayotgan yutuqlarga yuksak va faqat ijobiy baho beriladi, mazkur yutuqlar taʼsirida jamiyat iqtisodiy va ijtimoiy tuzilmalarida chuqur oʼzgarishlar yuz berayotganiga eʼtibor qaratiladi.
Taniqli frantsuz faylasufi R.Аron asarlarida, shuningdek, uning 1956-1959 yillarda Sorbonna universitetida oʼqilgan maʼruzalarida, amerikalik siyosatshunos U.Rostouning 1960 yilda chop etilgan va oʼz davrida shov-shuvga sabab boʼlgan «Iqtisodiy oʼsish bosqichlari. Nokommunistik manifest» kitobida «industrial jamiyat» nazariyasi yanada toʼlaroq asoslab berildi.
Texnopessimizm fan texnika yutuqlari insoniyatni boshi berk koʼchaga olib kiradi va pirovardda u halok boʼladi deb hisoblaydi. Koʼrib chiqilayotgan nazariyalarning ayrim tarafdorlari fan-texnika inqilobining salbiy oqibatlariga, xususan atrof muhitning ifloslanishi muammolariga maʼlum darajada eʼtibor bergan boʼlsalar-da, lekin, umuman olganda, ularning hech biri bundan 1980-yillarning oʼrtalarigacha jiddiy tashvishga tushmadi. Chunki, fan-texnika taraqqiyoti hamma narsaga qodir ekanligiga ishonch haddan tashqari katta edi.
Rim klubi. Yuqorida qayd etilgan qarashlardagi tub burilish asosan Rim klubi faoliyati taʼsirida yuz berdi. 1968 yil Rimda oʼzining birinchi majlisiga yigʼilgan olimlar, faylasuflar va jamoat arboblarining bu nufuzli xalqaro tashkiloti hozirgi davrning eng muhim umuminsoniy muammolari boʼyicha maʼruzalar tayyorlash va eʼlon qilishni oʼz oldiga vazifa qilib qoʼydi. Bu tashkilotning 1972 yilda eʼlon qilingan «Oʼsish chegaralari» deb nomlangan birinchi maʼruzasiyoq juda katta shov-shuvga sabab boʼldi, chunki insoniyat oʼzi anglamagan holda «poroxli bochka ustida oʼtirib, gugurt oʼynayotgani»ni koʼrsatib berdi. Rim klubining asoschisi va birinchi prezidenti Аurelli Pechchei mazkur tadqiqotga yozgan soʼzboshisida shunday deb qayd etgan edi: «Endilikda ona-Erimiz har qanday oʼsish surʼatlariga dosh berishga, insonning har qanday erkaliklarini koʼtarishga qodir ekanligiga sogʼlom fikrlaydigan odamlarning birortasi ham ishonmaydi. Oʼsish chegaralari borligi ravshan, lekin ularning qandayligi va qaerdaligini hali aniqlash lozim».
Global muammolarni yechishda falsafaning roli.
Global muammolarni falsafiy anglab etishning oʼziga xos xususiyatlarini tavsiflar ekanmiz, falsafaning asosiy funktsiyalaridan kelib chiqadigan va bilishning shu shakligagina xos boʼlgan xususiyatlarni qayd etib oʼtamiz.