Фалсафа қисқача изоҳли луғат

Демократия
нинг моҳиятини тавсифлайди). Муҳим асарлари: «Метод ҳақида фикрлар» (1637), «Фалсафа негизлари» (1644).
О. Файзуллаев, Ф. Низомов
ДЕМОГРАФИЯ (грек. детоз — халқ ва §га/о — ёзаман) — аҳоли ҳақидаги фан. Д. аҳоли ва унинг ўзгаришини сон ва
сифат тавеифларига мувофиқ яхлит ҳолда айрим гурухлари-ни ўрганади. У аҳоли сонини географик жиҳатдан бўлини-шини ҳамда аҳолининг синфларга, ижтимоий гурухларга ман-сублигига, машғулотига, жинси, еши, миллати, тили, оилавий аҳволи, маданий даражаспга ва ҳ.к.га қараб тадқиқ қилади. Бунда аҳолини такрор ҳосил қилиш жараёнлари; ту-ғилиш, ўлиш, оила қуриш, умр кўриш ҳамда аҳолининг миграция жараёнлари, бу жараёнлар оқибатида юзага келув-чи омилларнинг уларга таъсир қилиши д.да марказий ўрин-ни эгаллайди.
ДЕМОКРАТИЯ — (қадимий юнон тилида «Летоз» — халқ ва «1сга1о5» — ҳокимият)— «халқ ҳокимияти» маъносини анг-латади.
Д. икки шаклда намоён бўлади: 1) вакиллик шакли; 2) бевосита шакли. Вакиллик шаклида фуқаролар қонунчшшк, ижроия ва бошқа вазифаларни бажарувчи органларни сай-лайдилар, фуқароларнинг ўзлари бу функцияларни амалга оширишда бевосита иштирок этмайдилар. Демократиянинг бевосита кўриниши шундан иборатки, фуқаролар унинг ёрда-ми билан масалаларни ўзлари хал қиладилар. Д.нинг бундай тўғридан-туғри, бевосита шаклига рефёрендумлар, давлат бошлик^арини сайлаш, мамлакат тақцирини умумхалқ овоз бериш Йўли билан белгилашга оид масалалар киради.
Д. асосида муросасозлик ва консенсус топиш сиёсати ётади. Чунки тарихий тараққиётнинг кўрсатишича, қарама-қаршиликларсиз ва зиддиятларсиз жамият бўлиши мумкин эмас. Д.нинг асосий вазифаларидан бири — жамиятдаги куч-ларни келишиш ва муроса асосида бирлаштириб, уларни умумризо бўладиган қарорга, яъни консенсусга олиб келиш ва мамлакат тараққиёти учун хизмат қилишини таъминлаш-дан иборатдир.
Демократия сўзини турли-хил маънода изоҳлаш мумкин:

1. 
   Жамият тузумининг шундай шаклики, бу ҳолда унинг
   аъзолари жамиятни бошқаришда, қарорлар қабул қилишда,
   тенглик асосида қатнашадилар.
   
2. 
   Давлат ҳокимиятини қуйидаги тамойилларга асослан-
   ган шаклидир;
   

а) юқори давлат ташкилотлари ва лавозимларга шахс-ларнинг сайланиши ва уларнинг алмашиши;
117