Фалсафа қисқача изоҳли луғат

111
Давлат
шогирдларидир. Г, феноменологияси экзистенциализм ва гер-меневтика фалсафасининг манбаларидан бири бўлиб исбот-ланади.
И. Мирзақулов
ДАВЛАТ - - қонун чиқарувчи, ижроия ва суд тизими
идораларидан иборат олий ҳокимият бўлиб, жамият сиёсий тизимининг асосий бўғинидир. Муайян ҳудудий яхлитликда-ги жамият сиёсий тизимининг асосини ташкил этувчи иж-тимоий институт. Бу институтнинг ўзига хос белгиларига қуйидагилар киради: 1. Ҳудуд ва унинг чегаралари. 2. Аҳоли (фуқаролар). 3. Вазифаларига эга бўлган ташкилот ва муасса-салар (қуролли кучлар, ҳркимият ва бошқарув идоралари тизими ва ҳ.к.) 4. Ички ва ташқи суверенитет.
Ижтимоий фикр ривожланиши тарихида давлат ҳақида бир қатор назариялар пайдо бўлган:
а) либерал, демократик назариясига кўра, давлатнинг
асосий вазифаси -- жамиятдаги барча ижтимоий гуруҳ ва
фуқаролар манфаатларини кузатиш.
б) анархия назариясига кўра, жамият фақат давлатсиз,
давлат ҳокимиятсиз тўлақонли эркин яшайди ва ривожлана-
ди.
в) синфий давлат назарияси марказида синф ғояси ётади.
Бу назариянинг моҳиятига кўра, ҳар бир давлат фақат бир
синф, битта ижтимоий гуруҳ манфаатларини кўзлайди, хо-
лос. Демак, давлат — бу синфнинг қуролига айланади.
г) тоталитар давлат назариясининг моҳияти шундан ибо-
ратки, жамиятнинг ҳар бир гуруҳ ва фуқаронинг манфаатла-
ри фақат давлат манфаатларига бўйсундирилиши лозим. Де-
мократия учун фуқаро — бирламчи бўлса, тоталитаризм учун
давлат бирламчидир.
Д. ижтимоий \аетнинг мажбурий тартиб ва қоидаларини белгилайди ва уларга барча жамият аъзоларини бўйсунди-риш ҳуқуқига эга бўлади ва уларнинг бажарилмоғи учун қонуний тўғри бўлган барча мажбурий чораларни қўллайди. Давлатни бошқа сиёсий институтлардан фарқи шундаки, у қонун чиқарувчи олий ҳуқуқга эга. Д. ўзининг сиёсий эҳтиёж-ларига давлат сиесий муассасаларни бўйсундиради ва улар орқали ўз сиёсатини ўтказади. Шуни таъкидлаш лозимки, давлат — бу жамият ривожининг муҳим шароитидир.
Фалсафий нуқгам назардан қараганда давлат — объектив реаллик. Давлат жамият ривожига ҳар хил таъсир кўрсатиши мумкин: ижобий ёки салбий ва ҳ.к. Масалан, кучсиз давлат жамиятнинг ҳуқуқийлик ва адолатлилик йўлидан тараққий этишининг кафолати бўла олмайди.
Замонавий демократик д.нинг сиёсий ҳокимиятни таш-