Фалсафа қисқача изоҳли луғат

М. Йўлдошев
МАЪНАВИЯТ (араб. «маънавият» — маънолар мажмуи) — кишиларнинг фалсафий, ҳуқуқий, илмий, бадиий, ахлоқий, диний, тасаввурлари ва тушунчалари мажмуи. М. мафкура, тафаккур тушунчаларига яқин ва улар бир-бирларини тақозо этади.
Одамзот пайдо бўлибдики, у кўп минг йиллик тараққиёт жараёнида ўзини ўраб олган табиат, турли ҳодисалар, воқеа-лар, \аётий тажрибаларни кузатган, уларнинг сабаблари ва қонуниятлари тўғрисида мушоҳада қилган турли тасаввур ва тушунчалар ҳосил қилиб келган. М., инсоннинг бутун умри давомида унинг кучига куч қўшадиган, идрок ва ақл-закова-тини кенгайтирадиган ва мустаҳкамлайдиган восита санал-ган. М. ва маънавий бойликлар, қадриятлар давлат, халқ, миллат, жамият, айрим шахсларнинг беба\о хазинаси ва тараққиёт манбаидир. Мустақиллик туфайли ўзбек халқининг кўп асрлик бой тарихий, илмий, маданий ва диний мероси-ни ўрганиш, ундан халқнинг умумий ва бебаҳо мулки сифа-тида фойдаланишга кенг йўл очилди.
199
Маърифатпарварлик
Мустақиллик даври миллий истиқлол маънавиятини тик-лаш ва ривожлантириш, миллий тил ва маданиятни тарақ-қий этгириш, ўз-ўзини англаш, миллий ҳис-туйрулар, ғурур, ватанпарварликни камрл топтириш ва мустаҳкамлаш билан боғлиқдир. Мустақил Ўзбекистон тараққиёти жамият аъзола-рининг ҳар бир шахс ва айниқса, ёшларнинг маънавий ка-молоти, истиқлол ғояларининг кишилар онгига, кундалик турмушига чуқурроқ сингишида, мустақил тараққиёт йўлида миллий онг ва ўз-ўзини англаш маънавий камолотнинг асо-сий негизи ҳисобланади.
Келажаги буюк Узбекистонни барпо этишда фаол қатна-шаётган ҳар бир фуқаро ўз мамлакати, халқи, миллатнинг ажралмас бўлаги эканлигини англаши миллий маънавият ва онгнинг таркибий қисмидир.
Маънавиятимиз Ўзбекистоннинг порлоқ келажагига ишонч билан кжсалиб бораётганлигини, халқимизда юксак инсонпарварлик қадриятлари тикланаётганлиги ва такомил-лашаётганини ^ифодадовчи, ўзига хос дунёқарашдир.
Мустақил Ўзбекистон олдида м. соҳасида, муҳим вазифа-лар турибди. Улардан асосийси м.имизни боймтиш ва мустаҳ-камлашдир. М., истибдод йилларида ҳар жиҳатдан камситил-ди ва ягона ҳукмрон мафкурага бўйсундирилди. Оқибатда ўзбек халқи тасаввуф фалсафасини ва унинг машҳур намоян-даларини ўрганишдан маҳрум бўлди. Ҳуқуқ соҳасида эса Ўрта Осиё цивилизациясининг ҳуқуқшунослик борасидаги бетак-рор хизматлари инобатга олинмади, ахлоқий қарашлар ва ижтимоий фалсафага тегишли, чуқур мазмунли асар^лар бир томонлама ёритилди ва ҳоказо. Буларсиз мустақил Ўзбекис-тоннинг маънавияти тўлақонли бўлмайди. М.имизнинг бор кучи, мазмунан, теранлиги ва ранг-баранглигини, унинг кўҳна тарихнинг қаърига сингиб кетганлигини, ҳрзирги салоҳияти чексиз эканлигини тўла равишда кўрсатмоқ учун «Авесто» ва зардуштийлик таълимотидан аҳлоқий қадриятлари ва мусав-вирлик санъатидан бошлаб, Форобий, Навоий, Бобур, Фур-қат, Беҳбудий ва Фитрат каби алломалардан то ҳозирги кун-ларгача унинг бутун бир занжирини қамраб турадиган яхлит силсиласини яратмошмиз зарур. Бу борада ишлар ой сайин, йил сайин кенгайиб ва тезлашиб бормоқца.
Илғор миллат ва ривожланган давлат бўлишнинг зарурий шартларидан бири — бой, илғор маънавиятга эга бўлишдир.