Фалсафа қисқача изоҳли луғат



Download 1,98 Mb.
bet20/216
Sana17.07.2022
Hajmi1,98 Mb.
#812542
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   216
Bog'liq
ФАЛСАФА (қисқача изохли луғат)

Д. Пўлатова
АНАЛИЗ ва СИНТЕЗ (юнон. — апа!уж — ажратиш ва 5уп1Ье518 — бирлаштириш) — умумий маънода бутунни тар-кибий қисмларга фикран, ажратиш ва қисмлардан бутунни худди шундай тарзда, қайта бирлаштиришдир. А. ва с. билиш жараёнида муҳим аҳамиятга эга ва уиинг ҳамма босқичларида амалга оширилади. Анализ-синтезлаш ҳаракатининг марка-зи — бош мия катта ярим шарларининг пўстлоғидир. Ман-тиқий а., тадқиқ қилинувчи объектни фикран, таркибий қисмларга бўлишдан иборат бўлиб, янги билимлар олиш усулини ташкил этади. Тадқиқ қилинувчи объектнинг табиа-
28



Аналитик фалсафа
тига қараб, а. турли шаклларда намоён бўлади. Тадқиқ қили-нувчи объектни ҳар томонлама билиш шарти — унинг кўп қирраларига бўлиш ҳисобланади. Бутунни таркибий қисм-ларга бўлиш тадқиқ қилинувчи объектнинг тузилишини, унинг таркибини аниқдаб олишга имкон беради. Мураккаб ҳодисани энг оддий унсурларга бўлиш, муҳимни номуҳим-дан ажратишга, уни мураккаб нарсага олиб бориб тақашга имкон беради: нарсаларни ва ҳодисаларни туркумларга бўлиш а. шаклларидан бири бўлиб хизмат қилади. Ривожланаётган жараённинг тахлил қилиниши унда турли босқичларни ва ҳ.к.ларни ажратиб қарашга имкон беради. Таҳлил этиш фа-олияти жараёнида фикр, мураккабликдан оддийликка, та-содифдан заруратга қараб хилма-хилликдан айниятга ва бир-ликка қараб ҳаракат қилади. а.нинг мақсади — қисмларни мураккаб бутуннинг унсурлари сифатида билиш, улар ўрта-сидаги алоқа ва қонуниятларни аниқлашдан иборатдир. Би-роқ а.моҳиятни ажратиб қарашга олиб келадики, мавҳум ҳолда қолаётган бирлик, хилма-хилликдаги бирлик сифати-да ҳали очилмаган бўлади. С., аксинча, а. воситаси билан ажратилган қисмлар, хоссалар, муносабатларнинг ягона бир бутунга бирлаштириш жараёнидан иборатдир. С. бирликдан, тафовутга ва хилма-хилликка қараб йўналтирилган бўлиб, умумийлик ва айримликни, бирлик ва хилма-хилликни му-айян жонли бутунга бирлаштиради. А. ва с. ЭҲМлар учун тайёрланадиган дастурларда ҳам ишлатилади. Содда кўри-нишдаги аналитик-синтетик қобилият ҳайвонларда ҳам уч-райди. Инсонда унинг маълумотли бўлганлиги сабабли а. ва с. тафаккурнинг туркумдаги тушунчалари даражасига кўта-рилади. Аналитик тафаккурдан фаркли ўлароқ, психология-да синергетик тафаккур, яъни бўлинмаган тафаккур муҳим аҳамият касб этади.
Шуниси ҳам борки, бирлаштириш натижасида эски бу-тун ўрнига янгиси ҳам шаклланиши мумкин. Илмий билиш турли шаклларининг пайдо бўлиши, назарияларнинг шакл-ланиши инсоннинг турли-туман кўринишдаги фаолиятида ва ҳоказоларда а. ва с. чамбарчас боғлиқ ҳолда амал қила-ди.

Download 1,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   216




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish