Фалсафа қисқача изоҳли луғат



Download 1,98 Mb.
bet16/216
Sana17.07.2022
Hajmi1,98 Mb.
#812542
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   216
Bog'liq
ФАЛСАФА (қисқача изохли луғат)

О. Файзуллаев
АЛ-ХОРАЗМИЙ (783-850) - Абу Абдулдоҳ Муҳаммад ибн Мусо ал-Хоразмий Хоразмда туғилган. Бағдоддаги «Байт-ул Ҳикма» илмий марказида фаолият кўрсатган ва у ерда илмий раҳбар бўлиб ишлаган.
Ал-Хоразмий илму фан соҳасида бир қанча шоҳ асарлар яратган ва инсоният амалиётига қуйидаги оламшумул ил-мий-амалий янгиликларни киритган:
1. Ал-Хоразмий алгебра фанининг асосчиси ва беқиёс
кашфиётчисидир. У «Ал-Жабр вал-муқобил \исоби ҳақида
қисқача китоб» асарида тарихда биринчи марта алгебра, яъни
математика фанининг миқцорлар устида уларнинг сон қий-
матидан қатьи назар, бажариладиган амалларининг .умумий
қонуниятларини ўрганадиган бўлимини яратди. Ал-Хоразмий-
нинг «Ал-Жабр» асари, ўрта асрлар Европасида фаннинг
ўша даврдаги умумий тили бўлмиш — лотин тилига ўги-
рилди ва араб тилидаги ўзлаштириш қоидаларига биноан,
«Алгабр...» шаклида намоён қилинди. Кейинчалик эса «ал-
гебра» деб ўқила бошлади. Бу асар биринчи марта лотин
тилига 1145 йилда таржима қилинган. XIX—XX асрлар даво-
мида инглиз, француз, олмон ва бошқа тилларда чоп этил-
ган. 1964 ва 1983-йилларда рус ва ўзбек тшшарида нашр
этилган.
2. Ал-Хоразмий алгоритмнинг кашфиётчисидир, яъни бир
турдаги масалаларнинг бирор синфига мансуб ҳар қандай
конкрет масалани соф механик равишда ечишга имкон бе-
рувчи қоидалар тизимини тарихда биринчи марта тузиб бер-
ган. «Алгоритм» сўзи «Ал-Хоразмий» сўзининг ўрта аср Ев-
23
Агасси
ропа фанида ўқилишидир (дастлабки таржимонлар арабча ёзилган «Ал-Хоразмий»ни «алгоритм» деб лотинчага ўгир-ганлар). Ал-Хоразмийнинг фан ва амалиётдаги ўчмас хизма-ти шундан иборатки, аллома космонавтика, атом электр станциялари, электроника, иқтисод, халқ хўжалиги, ҳаёт-нинг ҳар бир соҳасида бошқариш тизимларини тузишда, электрон-ҳисоблаш машиналари ҳамда компьютер оилала-рини яратишда асос ва замин бўлиб хизмат қиладиган қоида-лар мажмуини ишлаб чиққан. Техника, фан, технология ва умуман ҳает мураккаблашган сайин алгоритмнинг аҳамияти ошиб бормоқца.
3. Ал-Хоразмийнинг «Ҳинд ҳисоби бўйича китоб», «Ас-трономик зийж», «Ер сурати ҳақида китоб» асарлари XI— ХП асрлардаёқ лотин тилига, XIX—XX асрларда эса ҳозирги замоннинг энЬ кенг тарқалган тилларига ўгирилган. Бу асар-лар деярли ўн икки аср давомида барча мусулмон мамлакат-ларида (Ал-Хоразмий ўз асарларини ўша замон мусулмон мамлакатларида барча фанларнинг умумий тили бўлган араб тилвда ёзган) ва қарийб минг йил давомида Европа мамла-катларида фанга, амалиетга, инсон манфаатларига хизмат қилмоқда.
1983 йили ЮНЕСКОнинг қарори билан Муҳаммад ал-Хоразмийнинг 1200 йиллик юбилейи ўтказилди. Ҳозирги пайт-да Ўзбекистон Фанлар академияси қошида «Алгоритм» инс-титути, мамлакатимиз пойтахтида «Алгоритм» заводи ишлаб турибди.

Download 1,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   216




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish