F. T. M ir a X m ed o V j. S. Sobirov trenerlik metodikasi

8.2. Mashg‘ulotni ko‘p yillik rejalashtirish
Sportchilami tayyorlashning ko‘p yillik rejasi 2—3 va undan ko‘p 
yilga mo‘ljallanib, sportchilarning yoshi, tayyoigarligi, sport staji va 
boshqa omillariga qarab tuzib chiqiladi. Ko‘p yillik reja ishlab chi-
49
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qishda quyidagilar asos bo‘ladi: yuqori natijalarga erishish uchun 
tayyorgarlikning davomiyligi, sportchilaming optimal yoshi, indi- 
vidual xususiyatlari, moddiy-texnik ta’minoti va boshqa omillar.
H ar bir sport turida sport ustasi normasi (me’yori)ni bajarish 
muddati u qaysi sport turi ekanligiga bogiiq. M asalan, ayollar 
uchun gim nastikadan sport ustaligini bajarish uchun taxm inan 6 
yildan ko‘proq vaqt talab etiladi (albatta bu sportchining o'ziga 
ham bogiiq), voleybolda esa 3,5 yil. Demakki, ko‘p yillik reja 
tuzishda har bir sportchiga yuqori natijalarga erishishda taxm iniy 
yil o‘rnatish m um kin. 0 ‘rtacha hisobda olganda bitta razryaddan 
boshqa razryadga o'tishda 1 -1 ,5 -2 yil mashq qilish talab etiladi. 
Shuningdek, sport turiga qarab sport m ahoratining oshish davri 
ham turlicha. M asalan, suzish sportini olamiz:
Y il 
I 
: 
r
I
3 1 
!
2-rasm. Suzish sportida mahoratni oshirish davri.
Suzishda III razryaddan II razryadga o'tish uchun taxm inan 
1 yil yoki sport ustasidan XTSUni bajarish uchun 2,5 yil vaqt ke- 
rak (albatta bu sportchi mahoratiga bog‘liq).
Ko‘p yillik rejani to‘g‘ri ko'rishda qanday yosh davri yuqori 
natijalarga erishishda eng maqbuli hisoblanishini bilish kerak. 
Hozirgi sport natijalarining ko‘p yillik dinam ikasida uchta yosh 
zonalari ajralib turadi:
1) birinchi katta yutuqlar zonasi;
2) optimal imkoniyatlar zonasi;
3) yuqori natijalarni (yutuqlarni) saqlab turish zonasi.
Turli sport turlarida sport natijalari zonalarining yosh chegarasi 
turlicha bo'ladi. Bunda erkak va ayollaming ko'rsatkichlari olinadi.
Ko‘p yillik rejalashtirish sportchilarning «Sport ustasi» nor- 
masini iloji boricha birinchi zonada bajarishga qaratilishi lozim.