F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

3-rasm P. P. Semyonov
Tabiiy geografik jarayonlarni shakllanishi hamda ularning o'rganilishi XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshida o'tkazilgan ilmiy tadqiqotlar natijasida har tomonlama tadqiq etila boshlandi. Ushbu davrda Rossiyaning eng yosh olimi, geograf Pyotr Petrovich Semyonovning (1827-1914 yy.) Shimoliy Tyanshanga mashhur ekspeditsiya uyushtirildi. Yosh olimning ekspeditsiya davomida o'z oldiga qo'ygan vazifalari juda katta bo'lib,
Tyanshanning orografiyasi, relyefi, geologiyasi
va tektonikasi, gidrografiyasi, muzliklari hamda qor chizig'ining balandligini o'rganishdan iborat edi. U ekspeditsiya davomida Tyanshan sirtlari hamda ularning shakllanish xususiyatlari to'g'risida ma'lumot berishga harakat qiladi.
P. P. Semyonov ekspeditsiyasiga qadar G'arbiy Yevropada Osiyo markazidagi barcha tog'lar , shu jumladan Tyanshan tog'lari ham vulkanik tog'lardir, degan tasavvur ilgari surilgan. Ushbu fikrni A. Gumboldt ham o'z asarlarida qayd etgan. Dastlab P. P. Semyonov, keyinchalik esa N. A. Seversov va

1. 
   V. Mushketov tadqiqotlari Tyanshan tog'lari vulkanik tog'lar emas, balki burmali palaxsali tog'lar ekanligini isbotlab berdi.
   

Bu katta ekspeditsiyaning tabiiy davomi mashhur rus biologi, ekologi va geografi N. A. Seversovning (1864 y) Tyanshanga uyushtirgan birinchi
ekspeditsiyasidir. U ushbu ekspeditsiya jarayonida G'arbiy Tyanshandagi morenalarni o'rganib, antropogen davri muzliklari to'g'risida muhim ma'lumotlar to'pladi va Tyanshanda vulkanlar ta'sirida hosil bo'lgan relyef shakllari deyarli yo'qligini aniqladi. Bundan tashqari N. A. Seversov Qizilqum cho'lining paydo bo'lishi, Qizilqum va Qoraqum cho'lidagi qumlarni Turon pasttekisligi o'rnida uchlamchi davr oxirigacha hukm surgan ulkan dengizning abraziyasi (qirg'oqlarning yuvilishi) natijasida hosil bo'lgan deb hisoblaydi.

1.