Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Таълим методлари 
дидактик мақсадларга эришиш учун ўқитувчи ва 
ўқувчилар фаолиятининг биргаликда тартибга со-
линган усуллари 
Таълим 
тамойиллари 
билим, кўникма ва малакалар, ижодий фаолият 
тажрибаси ва дунёга ҳиссий-қадриятли муноса-
батларнинг илмий асосланган тизими 
маълум бир тартибда ва режимда амалга ошири-
ладигантаълимни ташкил этиш усуллари 
Таълимни ташкил 
этиш шакллари 
ўқув жараёни қонунларини ҳисобга олган ҳолда 
дидиактик мақсадларга эришиш усуллари ҳақи-
даги дастлабки қоидалар 
Таълим қонунлари 
5.3-расм. Дидактиканинг категориялари 

---

131 
Маълумот - билим, кўникма ва малакалар, тафаккур ва фаолият усулла-
рини ўзлаштиришда эришилган даража. 
Билим - 
ўрганилган маълумотларни эслаб қолиш ва қайта тушунтириб бе-
риш.
Кўникма - 
ўрганилган билимларни таниш вазиятларда қўллай олиш. 
Малака - 
ўрганилган билим ва шаклланган кўникмаларни нотаниш 
вазиятларда қўллай олиш ва янги билимлар ҳосил қилиш. 
Компетенция – инсоннинг мавжуд билим, кўникма ва малакаларни кун-
далик фаолиятда қўллай олиш қобилияти. 
Таълим мақсадлари – ўқув жараёнини ташкил этувчи (уюштирувчи) ва 
йўналтирувчи, унинг мазмуни, методлари ва шаклларини белгиловчи асос. 
Таълим мазмуни – ўзлаштирилиши шахс камолотини таъминлайдиган би-
лим, кўникма ва малакалар, ижодий фаолият тажрибаси ва оламга ҳиссий-қад-
риятли муносабатлар тизимининг педагогик адаптацияси (мослашиши). 
Таълимнинг ташкилий шакллари – бир-биридан дидактик мақсадлари, 
ўқувчилар таркиби, ўтказилиш жойи, давомийлиги, ўқитувчи ва ўқувчилар 
фаолияти мазмуни билан фарқланадиган ўқув машғулотларининг турлари. 
Таълим методи – ўқитувчи ва ўқувчининг белгиланган ўқув мақсадига 
эришишга қаратилган биргаликдаги, тартибли фаолияти. 
Таълим усули – методнинг таркибий қисми; методни амалга оширишдаги 
бир марталик ҳаракат (масалан, метод – китоб билан ишлаш, усул – гуруҳлар 
бўйича алоҳида мавзуларни матнлаштириш). 
Таълим воситалари – таълим, тарбия ва камолот мақсадларига эришиш 
учун маърифий жараёнда ўқув ахборотлари ташувчиси ҳамда ўқитувчи ва 
ўқувчилар фаолияти воситаси сифатида қўлланиладиган табиий нарсалар ва 
инсон томонидан яратилган объектлар. 
Таълим назорати – таълим жараёнининг мажбурий қисми, ўқув ишлари 
натижаларини ўлчовчи восита; у қайтар алоқани таъминлайди, ўқув жараёни-
ни тартибга солиш (тўғрилаб туриш) воситаси ҳисобланади.
Таълим натижалари – ўзлаштирилган билим, кўникма ва малакалар ҳам-
да эгалланган компетенциялар.