Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

кил этиш назарияси (ўқув-тарбия муассасалари ва уларнинг тизимини уму-
мий ташкил этиш муаммоларини ўрганади); 
3. Ёш педагогикаси – турли ёш даврларида шахс таълими ва тарбияси-
нинг ўзига хос хусусиятлари ва қонуниятларини ўрганади. Шахс камолоти 
босқичлари ва ёш хусусиятларига боғлиқ равишда ёш педагогикасининг қуйи-
даги тармоқлари фарқланади: 
1) мактабгача педагогика (мактаб ёшига етмаган болаларнинг ривож-
ланиши, шаклланиши, таълими ва тарбияси қонуниятларини ўрганади); 
2) мактаб педагогикаси (мактаб ёшидаги болаларни ўқитиш ва тарбия-
лашнинг назарий ва амалий асослари, тамойиллари, методлари, шакллари ва 
воситаларини ишлаб чиқади. Мактаб педагогикасида кичик мактаб ёши (бош-
ланғич мактаб) педагогикаси, ўрта мактаб ёши педагогикаси ва катта мактаб 
ёши педагогикаси фарқланади); 
3) андрогогика (катта ёшлилар таълими ва тарбияси масаласини ўргана-
ди); 
4) геронтогогика (кексалик педагогикаси, яъни кексайган, қарий бошла-
ган чоғда яшаш қобилиятини сақлаш, шахсий ҳаётни таъминлаш учун янги би-
лим ва кўникмалар эгалланишини, масалан, компьютер ва интернетдан фойда-
ланишни ўрганади). 
4. Махсус педагогика – жисмоний ва руҳий ривожланишида нуқсони 
бўлган болаларни ўқитиш ва тарбиялашнинг назарий асослари, тамойиллари, 

---

101 
методлари, шакллари ва воситаларини ишлаб чиқади. Махсус педагогика “де-
фектология”, “коррекцион педагогика” деб ҳам юритилади. Унинг таркибига 
қуйидагилар киради: 
1) сурдопедагогика (кар-соқов (гунгалак) ва кар болалар ҳамда катта 
ёшли одамларни ўқитиш ва тарбиялашнинг назарий ва амалий асосларини 
ўрганади); 
2) тифлопедагогика (кўрлар ва заиф кўрадиган болалар ва катта ёшли 
кишиларни ўқитиш ва тарбиялашнинг назарий ва амалий асосларини ўргана-
ди); 
3) олигофренопедагогика (ақли заиф болалар ва катта ёшли кишиларни 
ўқитиш ва тарбиялашнинг назарий ва амалий асосларини ўрганади); 
4) логопедия (нутқи бузилган болалар ва катта ёшли кишиларни ўқитиш 
ва тарбиялаш масалаларини ўрганади, нутқ камчиликларининг намоён бўли-
ши ва табиатини, нутқ ривожланишидаги оғишлар (четга чиқишлар) сабабла-
ри ва механизмларини тадқиқ этади, уларни бартараф этиш тамойиллари ва 
методларини ишлаб чиқади). 
5. Касб-ҳунар педагогикаси – инсонни аниқ бир касбий фаолият соҳаси 
бўйича ўқитиш ва тарбиялаш қонуниятлари, тамойиллари ва технологиялари-
ни ўрганади ҳамда ишлаб чиқади. Касб-ҳунар таълими босқичлари, даражала-
ри ва мутахассис тайёрлаш соҳасига (тармоғига) боғлиқ ҳолда унинг қуйидаги 
икки қисми ажратиб кўрсатилади: