Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

3.5. Педагогиканинг бошқа фанлар билан интеграцияси 
Педагогик муаммоларини тадқиқ қилиш фанлараро ёндашувни ва инсон 
ҳақидаги бошқа фанлар маълумотларидан кенг фойдаланишни талаб қилади. 
Педагогиканинг пайдо бўлиши ва шаклланишига фалсафа, психология, биоло-
гия, антропология, тиббиёт, социология, сиёсатшунослик каби фанлар катта 
таъсир кўрсатган ва улар педагогика билан мустаҳкам боғланган. 
Педагогиканинг бошқа фанлар билан алоқадорлигини тўрт хил шаклда 
ажратиб кўрсатиш мумкин: 
1) педагогиканинг бошқа фанлардаги ғоялар, назариялар ва умумлашган 
хулосалардан фойдаланиши; 
2) педагогиканинг бошқа фанлардаги тадқиқот методларини ижодий ўз-
лаштириши; 
3) педагогиканинг бошқа фанлардаги тадқиқотлар натижаларидан фой-
даланиши; 
4) педагогиканинг инсонни мажмуий тадқиқ этишда иштирок этиши. 
Педагогиканинг фалсафа билан ўзаро алоқадорлиги маҳсулдор бўлиб, 
энг узоқ вақтлардан бери узлуксиз давом этмоқда. Зеро, фалсафий ғоялар педа-
гогик концепциялар ва назарияларнинг яратилишига методологик асос бўлиб 
хизмат қилади ва инсоннинг оламда тутган ўрнини тушунишга имкон беради. 
Педагогик изланишларнинг йўналишлари тадқиқотчилар таянадиган фалса-
фий қарашлар тизимига бевосита ва билвосита боғлиқдир.
Педагогиканинг психология билан алоқадорлиги анъанавий бўлиб, шахс 
ривожланиши ва камолоти иккала фан учун ҳам умумий ўрганиш объекти ҳи-
собланади. Барча машҳур педагоглар инсон табиатининг хусусиятларини, та-
биий эҳтиёжлари ва имкониятларини тушунишда ҳамда таълим-тарбия ишла-
рини ташкил этишда шахснинг руҳий (психик) фаолияти, ривожланиши ва ка-
мол топиши қонунларини инобатга олиш шарт, деб ҳисоблаганлар. 

---

104 
Инсон камолотида табиий ва ижтимоий омилларнинг ўзаро боғлиқлиги 
ва нисбати педагогиканинг марказий муаммоларидан бирига айланган. Бу ма-
сала одамнинг табиий, ўзига хос тарзда ривожланишини ўрганувчи биология 
учун ҳам ғоят муҳимдир. Шунингдек, педагогика биологиянинг муҳим тармо-
ғи – одам организми фаолияти ҳақидаги фан - физиология билан мустаҳкам 
боғланган. Зеро, таълим олувчиларнинг жисмоний ва психик (руҳий) ривожла-
нишини бошқариш механизмларини тушуниш учун энг аввало одам организ-
мининг, айрим аъзолари ва тизимларининг фаолият кўрсатиш қонуниятларини 
билиш талаб этилади. Олий асаб тизими қонуниятларини билиш шахсни энг 
мақбул камол топтиришга имкон берувчи ривожлантирувчи ва ўргатувчи таъ-
лим технологияларини ишлаб чиқишга ёрдам беради.  
Педагогика одамни табиий-биологик ва ижтимоий-маданий мавжудот 
сифатида ўрганар экан, инсон ҳақидаги билимларни умумлаштирувчи антро-