Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

 диний ғоялар (ваҳий ёки ваҳий бўлмаган, политеистик ёки монотеистик 
ва ш.к.); 

 фалсафий ғоялар (идеалистик ёки материалистик, теистик ёки атеис-
тик, монистик ёки дуалистик, плюралистик ғоялар ва ш.к.); 

бадиий-нафосат ғоялари (гўзаллик ёки хунуклик, улуғворлик ёки ту-
банлик, фожиавийлик ёки кулгилилик ғоялари ва ш.к.); 

ахлоқий ғоялар (эзгулик ёки ёвузлик, яхшилик ёки ёмонлик ғоялари ва 
ш.к.); 

ҳуқуқий ғоялар (ҳақлик ёки ноҳақлик, тенглик ёки тенгсизлик ғоялари 
ва ш.к.); 

ижтимоий-сиёсий ғоялар (гуруҳий, табақавий, синфий, партиявий, 
миллий, умуминсоний ғоялар ва ш.к.); 

---

295 

 маҳаллий, минтақавий, умумбашарий ва бошқа ғоялар. 
Демак, миллий ғоя - миллатнинг ўтмиши, бугуни ва истиқболини ўзида 
мужассамлаштирган, унинг туб манфаатлари ва мақсадларини ифодалаб 
тараққиётга хизмат қиладиган ижтимоий-сиёсий ғоялар сирасига киради.
Миллий ғоя – миллат ҳаётига мазмун бахш этадиган, уни эзгу мақсад сари 
етаклайдиган фикрлар мажмуи; миллатни, халқни эзгу мақсадлар сари етак-
ловчи улуғвор фикр; ўзликни англаш ва ижтимоий-сиёсий тараққиётни таъ-
минловчи миллий омил, яъни миллий ўзликни англашнинг тизимлашган умум-
лашмаси. 
Ўзликни англаш – инсоннинг ўзини алоҳида мавжудот, вужуд сифатида 
бутун борлиқдан ажрата билиши, баҳолаши ва қадрият сифатида англашини 
ифодаловчи тушунча. Ўзликни англаш - жамият олдида турган вазифаларни 
тўғри англаш, ижтимоий тажрибалардан фойдаланиш қонуниятларини билиш, 
Ватан, миллат олдидаги масъулият туйғуси.
Инсонда ўзликни англаш турли даражаларда намоён бўлади:
1) ҳис этиш орқали ўзини атроф-муҳитдаги нарса ва ҳодисалардан ажрата 
олади;
2) ўзини бирор жамоага, у ёки бу маданиятга тегишли эканлиги орқали 
англайди;
3) ўзини ўзгалар нуқтаи назаридан баҳолайди, эркинликка асосланган ма-
съулиятни ҳис этади, ҳатти-ҳаракати (хулқ-атвори) тўғри ёки нотўғри, ҳақ ёки 
ноҳақ эканлигини назорат қилади; 
4) ўзи ва ўзга миллат вакилининг умумий биоижтимоий, маданий негизга, 
хусусий тил ва маданиятга, тарихий мерос ва руҳиятга, урф-одат ва анъаналар-
га мансублигини, унда ўзининг тутган ўрнини идрок этади. 
Демак, ўзликни англаш, аввало ҳар бир инсоннинг шахси, унинг “мени” 
билан боғлиқ бўлиб, ўзлигини англаган ёки англай бошлаган одам шахс дара-
жасига кўтарилади. Табиийки, шахснинг таълими ва тарбияси, унинг камо-