F I z I k a o’quv qo’llanma



Download 10,16 Mb.
Pdf ko'rish
bet206/303
Sana06.08.2021
Hajmi10,16 Mb.
#140212
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   303
Bog'liq
FIZIKA (Oquv qollanma)

 

X IV  BOB  

ELEKTRОMAGNIT TO’LQINLARNING MОDDALARDA TARQALISHI 

 

 24.1 Yoruq’lik dispersiyasi 

 

Nyuton 



tajribalar 

asosida 


yorug’lik  dispersiyani  kashf  etdi. 

Dispersiya 

lotincha 

«dispergere» 

(«sochmoq») 

suzidan 


olingan. 

Umuman, 


yorug’lik 

dispersiyasi 

deganda 

moddaning 

sindirish 

24.1-rasm   

 



 

338 


ko’rsatkichi  n  ni  yorug’lik  to’lqinning  siklik  chastotasi    ga  (yoki  vakuumdagi 

to’lqin  uzunligi 

ga,  chunki 



c

2

)  bog’liqligi  tufayli  sodir  bo’luvchi 



hodisalar  tushuniladi.  Xususan,  Nyuton  tajribasida  (24.1-rasm)  prizmaga 

tushayotgan  “oq  yorug’lik”  qizildan  binafshagacha  rangdagi  yorug’liklar 

spektrlariga  ajratilgan.     

Agar  turli  moddalardan  yasalgan  prizmalar  tufayli  olingan  spektrlar  bir-biri  bilan 

solishtirilsa, 

quyidagilar 

ma’lum 

bo’ladi:  

1) 

bir 


xil 

chastotali 

( =const) 

nurlar 


bu 

prizmalarda 

turlicha  burchaklarga  ogadi; 

2) 


bir  xil  chastotalar  intervali 

=



1

  ga  mos  bo’lgan  spektr 



qismining  kengliklari  turli  prizmalarda  turlicha  bo’ladi.  Bundan,  moddalar  bir-

biridan  faqat  sindirish  ko’rsatkichining  qiymatlari  bilangina  emas,  balki  sindirish 

ko’rsatkichining  yorug’lik  ko’rsatkichining  yorug’lik  chastotasiga  bog’liq 

funksiyasi 



                                n=f( )                                                         (24.1) 

bilan  ham farqlanadi,  degan xulosaga kelinadi.   

 

Tushayotgan  elektromagnit  to’lqinlarning  chastotalari  ortgan  sari  barcha 



shaffof  moddalarning  sindirish  ko’rsatkichlari  ham  monoton  ravishda ortib boradi. 

5.2-rasmda  shisha  uchun  n  ning 

 

ga bog’liqligi  tasvirlangan. 



Binafsha 

nurlar 


qizil 

nurlarga 

nisbatan  shishada  ko’proq  sinishi 

haqidagi  ma’lum  fakt  rasmda  o’z 

aksini  topgan.  Biror  chastotalar 

intervali 

 

da 


sindirish 

24.2-rasm

 

24.3-rasm



 


 

339 


ko’rsatkichining  o’zgarishi  n  ni  harakterlovchi  n/

 kattalik dispersiya o’lchovi 

vazifasini  bajaradi.  Chastota  ortishi  bilan  moddaning  sindirish  ko’rsatkichi  ham 

ortib  borsa,  ya’ni  n/

>0  bo’lsa,  elektromagnit  to’lqinning  elektronga  ta’sir 

etuvchi  kuchini  bu  moddadagi  yorug’likning  dispersiyasi  normal  dispersiya 

deyiladi.  Agar  chastota  ortishi  bilan  moddaning  sindirish  ko’rsatkichi  kamaysa 

(24.3-rasmdagi 

1

 dan 


2

 gacha chastotalar intervaliga k.), ya’ni  n/



<0 bo’lsa, 

bunday moddadagi yorug’lik dispersiyasi anomal dispersiya deyiladi.  

Shisha  uchun  oq  yorug’lik  sohasining  barcha  qismlarida  normal  dispersiya, 

ultrabinafsha  va  ultraqizil  sohalarining  ba’zi  qismlarida  anomal  dispersiya 

kuzatiladi.     


Download 10,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   303




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish