F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

      Askarlarning  quruq  payok  mahsulotlarining  to’la  sifatliligini  ekspertiza 

qilish. 

Dala sharoitida harbiy xizmatchilarning ovqatlanishi qozonga doir ovqatlar, 

shaxsiy  va  aralashgan  tarzda  bo’lishi  mumkin.  Harbiy  xizmatchilarning  shaxsiy 

ovqatlanishida  issiq  ovqat  tayyorlanishi  yoki  quruq  payok  mahsulotlari  bilan 

ovqatlanishi mumkin. Quruq payok tarkibiga qo’shimcha kulinariya ishlovlari talab 

yetilmaydigan mahsulotlar kiritilgan. Ularning eng muhimlari qotgan nonlar (oddiy 

va  to’yintirilgan  qo’shimchalar  kiritilgan  va  zichlashtirilgan)  va  konservalar 

hisoblanadi. 

      Qotgan  nonning  to’la  sifatliligini  tekshirish  namuna  olingan  kundan  3 

kungacha  bo’lgan  davomida  aniqlanishi  kerak.  Bunda  quyidagi  ko’rsatkichlar 

aniqlanadi: 

Qotgan  nonning  sifat 

ko’rsatkichlari 

         Gigiyenik talablar 

1.Tashqi ko’rinishi 

U  xildagi  qotgan  non  uchun  o’ziga  xos, 

mog’orlamagan va kuymagan 

2.Ta’mi va hidi 

Yoqimli, begona ta’m va hidsiz 

3.Non hasharotlari 

Bo’lmasligi kerak 

4.Ho’llanishi 

5-8 daqiqa 

5.Kislotaliligi 

Arpa  non  –  21g,  bug’doy  noni  –  13g,  arpa-

bug’doy noni – 20g 

 

---

 

628 

 

     Qotgan  nonning  tashqi  ko’rinishi  va  non    zararkunandalarni  aniqlash:  ko’rish 

orqali, ta’mi, hidi - organoleptik usulda aniqlanadi. 

   Ho’llanishni  aniqlash:  yarimta  qotgan  nonni  xona  haroratidagi  suvga  (15-20o) 

solib,  vaqt  belgilanadi  (5  daqiqa  shaklga  solingan,  masalan,  buxanka  noni  uchun, 

pechda  pishirilgan  non  uchun  -  8  daqiqa),  shu  vaqt  ichida  qotgan  non  shunday 

ho’llanishi kerakki, u yengil chaynalsin, ammo xamir bo’lib qolmasligi kerak. 

Nonning  kislotaliligini  aniqlash.  10  g.  kotgan  non  talqoni  200  ml  li  kolbaga 

solingan xona haroratidagi 100 ml distillangan suvga 10 daqiqa davomida ivitamiz, 

so’ngra  3  daqiqa  davomida  jadal  chayqatiladi  va  10  daqiqa  davomida  tindirib 

qo’yiladi.  Ustki  suv  qismi  stakanga  filtrlanadi.  Filtrlangan  suyuqlikdan  25  ml  ni 

100  ml  konussimon  kolbaga  solamiz,  5%  fenolftaleinning  spirtli  eritmasidan  5 

tomchi qo’shamiz va 0,1 n. natriy ishqori bilan och pushti rang hosil bo’lguncha 

titrlaymiz. Kislotalilik graduslarda ifodalanadi va 100 g quruq mahsulotga quyidagi 

formula bo’yicha hisoblanadi: 

                           K x  V x 400 

                    X = -------------------; bu yerda  

                            (100 x Nv) 

   K - natriy ishqori titriga to’g’rilash koeffitsiyenti; 

   V - titrlash uchun sraflangan natriy ishqorining miqdori, ml; 

    Nv-  qotgan  nonning  namligi,  foizlarda  (%),  arpa,  bug’doy,  arpa-bug’doy 

unlaridan tayyorlangan qotgan nonning namligi 11% dan oshmasligi kerak). 

     Arpa  unli  qotgan  nonning  kislotaliligi  21g  dan,  bug’doy  uni  qotgan  noni-

15gdan,  arpa-bug’doy  unidan  tayyorlangan  qotgan  nonniki  –  20g  dan  oshmasligi 

kerak. 

       Askarlarning  quruq  payoklaridagi  konservalar  oddiy  sxemada  tekshiriladi: 

tashqi ko’rinishi (yorliqning bor-yo’qligi, shtampli belgilarni o’qish, ezilish joylari, 

zang  dog’lari,  bombaj),  konserva  ichidagi  mahsulotning  ko’zdan  kechirish 

(organoleptik  xossalari-  rangi,  hidi,  ta’mi,  konsistentsiyasi),  bankaning  ichki 

devorlarini ko’zdan kechirish. 

---

 

629 

 

Qotgan nonning nordonligini aniqlash. 

Kolbaga 10 g. qotgan non talqoni solinadi. 

Unga 100 ml distillangan suv solinib, 10 minut aralashtiriladi. 

Hosil bo’lgan suyuqlikdan 25 ml filtrat olinadi. 

Filtratga 5 tomchi fenolftalien eritmasi solinadi. 

0.1 natriy ishqori bilan och pushti rangga kirguncha titrlanadi. 

Formula orqali foizlarda aniqlanadi X= A x 100/ 2.5 x 10 

Me’yor bilan solishtirilib, xulosa qilinadi va bayonnoma yoziladi. 

Dala  sharoitida  harbiy  xizmatchilar  organizmining  vitamin  C  bilan 

ta’minlanganligini tekshirish va baholash