F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Azot  oksidi  (nitrogazlar)

  azot  oksidi  NO,  ikki  oksidli  azot  NO

2 

va  azotli 

angidridning  N

2

O

3 

doimiy  bo’lmagan  aralashmasidir.  Aralashmaning  rangi  - 

odatda och sariq rangdan to’q jigar ranggacha. Azot oksidi turg’un emas va havo 

bilan  muloqotda  bo’lganida  –  aralashmaning  asosiy  ta’sir  ko’rsatuvchi 

komponenti, ikki oksidli azotga aylanadi. 

Azot  oksidlari  ishlovchilarga  azot  kislotasi,  mineralli  azotli  o’g’itlar  ishlab 

chiqarishda, portlatish ishlari, elektr payvandlash ishlarini bajarish, yuqori voltli 

apparaturalarni  tekshirish,  rentgen  kabinetlarida  ishlash  vaqtida  ta’sir  etishi 

mumkin. 

Azot  oksidlari  organizmga  nafas  yo’llari  orqali  tushishi  mumkin, 

intoksikatsiya  simptomlari  kichik  latent  davrdan  so’ng  namoyon  bo’ladi.

 

Azot 

oksidlarining  yuqori  kontsentratsiyasida  o’tkir  zaharlanishning,  aralashmada 

qaysi oksid bo’lishiga qarab turli shakllari rivojlanadi.  Ikki oksidli azot ustunlik 

qilganida  ahvolining  soxta  yaxshilanishi  davridan  so’ng  o’pkaning  og’ir  toksik 

shishi  rivojlanishi  mumkin,  u  ko’pincha  o’lim  bilan  yakun  topadi,  azot  oksidi 

asfiksiya  holati  bilan  metgemoglobin  hosil  bo’lishini  chaqiradi.  Bu  oksidlar 

aralashmasining  katta  kontsentratsiyasida  intoksikatsiyaning  bo’g’ilish,  talvasa, 

---

 

363 

 

nafas olishning to’xtashi bilan shoksimon  shakli kuzatiladi, bu letal holatga olib 

kelishi  mumkin.

 

Ko’rsatilgan  simptomlarning  birga  uchrashi,  hamda  yurak-qon 

tomir  turi  (yurak  sohasida  stenokarditik  og’riq,  ishemiya  kasalligi  belgilari) 

bo’yicha o’tkir intoksikatsiya rivojlanishi mumkin.

 

Kichik  kontsentratsiyada  uzoq  vaqt  ta’sir  etganida  surunkali  zaharlanish 

yuzaga  keladi  -  rinit,  faringit,  laringit,  bronxit,  tishlarning  yemirilishi,  surunkali 

o’pka kasalliklarining zo’rayishi, toksik pnevmoskleroz. Miokarditlar, gastritlar, 

kolitlar, toksik gepatit rivojlanishi mumkin.

 

Organizmda nitrozaminlarning hosil 

bo’lishi  bilan  chaqirilgan  kantserogenez  ko’rinishidagi  oqibatlari  ham  inkor 

qilinmaydi.

 

Zaharlanishning  profilaktikasi  nitrogazlar  muloqotining  reglamentatsiyasi, 

ishchi zona havosida ularning PDK ga rioya etish, ishlab chiqarish jarayonlarini 

germetizatsiyalash,  samarali  ventilyatsiyadan  foydalanish,  alohida  holatlarda 

respiratorlarni qo’llash, davolash-profilaktik choralarini olib borishdan iborat.