F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Metallar va ularning birikmalari

 

Qo’rg’oshin (Pb)

 – kul rangdagi og’ir metall, yumshoq va plastik xossaga ega. 

Erish harorati 327°C, 400-500°C da bug’lanishni boshlaydi, 1740°C da qaynaydi. 

---

 

364 

 

Qo’rg’oshin  va  uning  birikmalari 

bilan  intoksikatsiya  qo’rg’oshinni 

olish,  rudadan  qo’rg’oshinni  quyish, 

qo’rg’oshinli 

bo’yoqlar, 

akkumulyatorlar 

ishlab 

chiqarish, 

poligrafiya 

va 

kabel 

ishlab 

chiqarishda,  qo’rg’oshin  vannalarda 

metal 

mahsulotlarini 

toblash, 

qo’rg’oshin bo’yoqlar bilan bo’yalgan 

metal  qismlarni  payvandlash,  gaz 

bilan  kesishda  kuzatilishi  mumkin. 

Qo’rg’oshin  saqlagan  glazur  bilan 

qoplangan  loydan  yasalgan  sopol  idishda  uzoq  vaqt  saqlangan  nordon 

mahsulotlarni  iste’mol  qilganda,  ichki  tomoni  qo’rg’oshin  bilan  qoplangan 

trubadan  o’tuvchi  ichimlik  suvini  iste’mol  qilganda  maishiy  zaharlanish 

kuzatilishi mumkin. 

Qo’rg’oshin  -  keng  spektrli ta’sirga  ega  protoplazmatik  zahar  bo’lib,  asab  va 

yurak-qon tomir tizimlari, qonda o’zgarishlarni chaqiradi, fermentativ jarayonlar, 

vitaminlar  almashinuvini  buzadi.  To’qimalarda  qo’rg’oshin  miqdorining  oshishi 

organizmdagi boshqa mikroelementlar balansini buzadi.  

7.2.1-rasm. 

Surunkali  intoksikatsiya  uchun  qo’rg’oshinli  hoshiya  harakterli  –  milk 

qirrasi  bo’ylab  to’q  kul  rangli  chiziqcha,  asosan  old  tishlarda,  terining 

qo’rg’oshinli koloriti – yengil sariqlik bilan bo’zargan kul rangda bo’lishi; qonda 

retikulotsitlar  miqdorining  oshishi  (Geynts  tanachalari  bilan  eritrotsitlar)  va 

bazofil-donador  eritrotsitlar  (rasm1);  peshobda  porfirinlar  miqdorining  oshishi. 

Qo’rg’oshinli  zaharlanish  tashuvchilik  (zaharlanish  belgilarisiz  qo’rg’oshinli 

hoshiya), intoksikatsiyaning alohida belgilari bilan kechuvchi yengil zaharlanish 

(retikulotsitoz,  bazofilli  donadorlik  bilan  eritrotsitlar  miqdorining  oshishi, 

---

 

365 

 

gemoglobinning  sezilarsiz  pasayishi  bilan  peshobda  porfirin  miqdorining 

oshishi), yengil astenovegetativ sindrom ko’rinishida namoyon bo’lishi mumkin. 

 

 

7.2-rasm. 

Periferik 

qonda 

Geynts 

tanachalari 

bilan 

eritrotsitlar va retikulotsitlar 

Qo’rg’oshin 

bilan 

muloqotda bo’luvchi ishchilarda 

profilaktik 

chora-tadbirlarga 

katta  e’tibor  qaratiladi.  Bunday 

ishlarda ishlash ayollar va o’smirlarga ruxsat etilmaydi. Korxonalarda apparatura 

germetizatsiyasi, mexanizatsiyalash ko’zda tutiladi, qo’lda bajarish operatsiyalari 

bartaraf  qilinadi,  umumiy  va  mahalliy  ventilyatsiya.  Shaxsiy  himoya 

vositalaridan  foydalanish,  sanitariya  tekshiruvidan  o’tish  joyi  kabi  sanitariya-

maishiy  xonalarning  bo’lishi  zarur.  Shaxsiy  gigiyena  qoidalariga  rioya  qilish, 

og’iz bo’shlig’i sanatsiyasi katta ahamiyatga ega. Ishlovchilar maxsus ajratilgan 

joylarda  ovqatlanishlari  kerak,  ovqat  qabul  qilish  va  chekishdan  oldin  albatta 

qo’llarni  xlor  vodorodli  (yoki  uksus)  kislotaning  1-20%  li  eritmasi,  so’ngra  esa 

sovunli suv bilan yuvish shart. 

Davolash-profilaktik ovqatlanish intoksikatsiyaning oldini olishda muhim omil 

bo’lib hisoblanadi. 

Dastlabki  va  davriy  o’tkaziladigan  tibbiy  ko’riklar  alohida  ahmiyatga  ega. 

Qon,  periferik  asab  tizimi,  xafaxonlik  kasalligi  va  boshqalar  bo’lgan  shaxslar 

qo’rg’oshin  bilan  ishlashga  ruxsat  etilmaydi.  Davriy  o’tkaziladigan  tibbiy 

ko’riklarda sex terapevti, nevropatolog, oftalmolog (ko’rsatma bo’yicha) ishtirok 

etadi.

 

Albatta  peshobda  qo’rg’oshin  miqdori  aniqlanadi,  qonning  klinik  tahlili 

o’tkaziladi (gemoglobin, eritrotsitlar, leykotsitlar, retikulotsitlar, eritrotsitlarning 

bazofilli  donadorligi,  EChT,  ko’rsatmaga  ko’ra  gematoporfirin).  Qo’rg’oshin 

 

  

---

 

366 

 

bilan  muloqotda  ishlovchilar  profilaktoriylar,  sanatoriya-kurort  davolanishga 

yuboriladi.

 

Etilendiamintetrauksusli  kislota  (EDTA)  tuzlari,  vitamin  terapiyasi 

(C,  B  guruhidagi  vitaminlar),  fizioterapiya,  xvoya  vannalari  qo’llaniladi.

 

Ta’til 

vaqtiga  mehnatga  layoqatsizlik  kunlarini  qo’shish  bilan  2  oylik  muddatga 

kasallik varaqasini berish kafolatlanadi.